مدرسه سعادت

بنیاد مدرسه سعادت بوشهر در عصر پنجشنبه 27 ذیقعده 1317 قمری برابر با 1278 شمسی مطابق با 1900 میلادی صورت پذیرفته است. از قرائن بر می آید که فرهنگ دوستان و صاحبان قلم از مدتی پیش در انتظار افتتاح این مدرسه بوده اند به نحوی که روزنامه ی حبل المتین در سه هفته پیش از آن می نویسد که هنوز معلوماتی از مدرسه ی بوشهر مکشوف نشده یعنی افتتاح نگردیده است.‏

به هر حال وقایع نگار حبل المتین که در مراسم افتتاح حضور داشته است اضافه می نماید که مراسم مورد بحث در ساختمانی واقع در محله ی نیدی بوشهر به دلیل فقدان ساختمان آموزشی مناسب شهری با حضور اعیان و صاحب منصبان بر اساس دعوت حکمران بوشهر احمدخان دریابیگی (متوفّای 1301 شمسی) و با پذیرایی از مدعوین در هوای شادی بخش بهاری و در آن منطقه پر نشاط طبیعی برگزار گردید که در همان محفل شیخ محمدحسین سعادت (1314-1242 ش) معلم مدرسه، آقا محمد باقر(متوفای حدود 1300 شمسی)، مدیر و آقا سیدعبدالرضا حکیم به عنوان امین صندوق و ذخائر مدرسه حضور داشتند.‏

گفتنی است ساختمان مورد ذکر مدرسه در محله ی نیدی هر چند به دلیل وسعت مکان و موقعیت طبیعی خود برای محصلین پر جاذبه بود لیکن خالی از زحمت نیز نبود و ایاب و ذهاب حدود 3 کیلومتری اطفال که غالباً ساکن مرکز شهر بودند پر زحمت و ملال آور بود و بنابراین با همت آقا محمد باقر متعاقب نظر مساعد خیرخواهان و موافقت و مساعدت دریا بیگی، خانه ای در مرکز شهر به نحو اجاره تعیین و بچه ها را به آن مکان انتقال دادند که خبر آن را حبل المتین در همان زمان منعکس نموده است.
اسناد و قرائن موجود حکایت از جنب و جوش و تلاش گسترده ی علمی دانش آموزان پس از ورود به ساختمان شهری است. و آنچه قابل توجه است اجرای سنتی آئین امتحانات است که برابر گواهی اسناد موجود با نظم و تشریفات خاصی و با حضور اولیاء کودکان و مسئولین و صاحب منصبان شهری برقرار بوده است. در این مورد به خبری از حبل المتین همان روزگار که انجام امتحانات مدرسه را مدتی پس از ورود به ساختمان شهری بیان می کند توجه کنید:‏
‏« وقایع نگار حبل المتین می نویسد در هفته ی گذشته امتحان شاگردان مدرسه سعادت شد با این تفصیل که جناب دریا بیگی حکمران و جمیع صاحب منصبان و رؤسا و اعیان با تمام اجزاء مدرسه حضور به هم رسانیده و شاگردان هر یک امتحان خود را داده به خوبی از عهده ی جواب برآمدند… نهایت امیدواری به جهت حضّار حاصل آمد… در حقیقت فواید مدرسه را ملتفت شدند که در این مدت قلیله، شاگردان خیلی ترقی نموده اند و روز به روز بر عده ی شاگردان می افزاید.»
خبری روزنامه ای از امور آموزشی مدرسه سعادت مذکور شد. گفتنی است که این مدرسه ی نوبنیاد از همان آغاز کار خود اقدام به اشتراک نشریات آن زمان می کند که همین اقدام نیز نشانه ای از نظام علمی ارتباطی این کهن ترین مدرسه ی نظام نوین منطقه ی ماست.
به هر حال مدرسه تازه تأسیس سعادت با استقبال عمومی مواجه می شود به نحوی که برابر گزارش حبل المتین آمار محصلین آن در 1318 قمری(1279 شمسی) تعداد 63 نفر بوده است.
و اما گسترش کمی و کیفی مدرسه موجب گردید که فرهنگ دوستان و خیرخواهان آن روزگار بوشهر در اندیشه مکان و ساختمانی شایسته و فراخور باشند، در اینجاست که مرحوم دریا بیگی با اصرار و راهنمایی  فرهنگ پروران زمان در صدد تهیه ساختمان در بیرون شهر برآمد و قطعه زمینی از اراضی مرحوم ملک التّجار که به مرحوم حاج معین التّجار بوشهری واگذار شده بود به اندازه ی دو هکتار به دست آورد و شالوده ی ساختمان مدرسه ای مشتمل بر شش کلاس بزرگ و یک سالون و چهار ایوان (راه رو) به وجود آورد که همین ساختمان سابق دبیرستان سعادت بوشهر است. به هر حال این ساختمان در 1319 قمری برابر با 1280 شمسی به پایان رسید و محصلین مدرسه پس از متجاوز از یکسال اقامت در ساختمان شهری بدین مکان وسیع و شایسته انتقال یافتند.
حال اقدام مرحوم دریا بیگی خواه از روی سیاست و خواه از روی عاطفه، مدرسه ی جدیدی را به نام مدرسه ی سعادت مظفری حاصل ساخت که قید «مظفری» به دلیل سیاست اداری دریا بیگی بوده است که به اعتبار آن خواسته است از کمکهای مالی و تدارکاتی مظفرالدین شاه قاجار بهره گیرد همچنان که حواله ی مبلغ یک هزار تومان از طرف شاه قاجار به اداره گمرگ بوشهر محض تکمیل ساختمان مدرسه ی گویای این سیاست اداری بوده است.
و اما شیخ عبدالکریم می نویسد در سال 1320 قمری از فرصت الدوله شیرازی که روابط نزدیکی با مرحوم شیخ محمد حسین سعادت داشته است در خواست می شود که چند بیت شعر مشتمل بر تاریخ تأسیس مدرسه بسراید که مرحوم فرصت، 3 بیت صدر این مقاله را تنظیم می نماید، که شاهد ما همان مصرع دوم بیت سوم است که ماده ی تاریخ تأسیس مدرسه سعادت را بر اساس حروف جمل نشان می دهد «آمده این مدرسه قرین به سعادت» بدین تفصیل:
آ+م+د+ه+ا+ی+ن+م+د+ر+س+ه+ق+ر+ی+ن+ب+س+ع+ا+د+ت     ‏
‏1+40+4+5+1+10+50+40+4+200+60+5+100+200+10+50+2+60+70+1+4+400=1317‏

که ابیات سه گانه را بر سنگ مرمر ثبت و درج نموده آن سنگ را بر دیوار دالان ورودی مدرسه نصب نمودند سنگی که هم اکنون نیز به عنوان شناسنامه مدرسه از آن محافظت می شود.‏
مدرسه در ساختمان وسیع و جدید الاحداث خود حال و هوایی فعال تر و دل انگیزتری می یابد و هر چند که عزل و انتقال احمد خان دریابیگی از حکمرانی بوشهر برای مدتی موجب کندی جریان امور مدرسه گردید و گو اینکه حکمران جدید رضا قلیخان نظام السلطنه(1301-1246 ش) که در عدم حضور حکمران قبل مدرسه را افتتاح می کند برخلاف سلف خود از حمایت جدی مدرسه خودداری می ورزد و مدرسه را دچار بحران مالی می سازد اما همه ی این مشکلات نتوانست رشد و تکامل مدرسه را متوقف سازد و مدرسه با همت و عزم بانیان وموسسین از طرفی و تلاش وکلای خود از جانب دیگر و فعالیت فراگیر معلمین عالم آن از جهتی دیگر و بالاخره حمایت عمومی و همکاری های اقتصادی چند بازرگان فرهنگ دوست و برخی مسئولین اداری اجتماعی شهر از ناحیه دیگر در تأمین بخشی از هزینه های مدرسه از عوائد گمرکی توانست گام های رسا و تکاملی خود را تداوم بخشد و به عنوان یکی از قطب های مطرح آموزش علمی آن روز ایران شناخته شود خاصه که برادران سعادت در این راه پرفراز و نشیب، هموراه مقاوم و خستگی ناپذیر همراهی داشتند و در نتیجه مدرسه سعادت بعد از مدتی فراز و نشیب ها و موافقت و مخالف ها به نوعی ثبات می رسد و به محیطی فعال و عالمانه مبدل می گردد. در این مورد روزنامه مظفری در اول محرم 1322 قمری شرحی مبسوط تحت عنوان« اجمال سرگذشت مدرسه ی مبارکه ی سعادت مظفری از ابتدای تأسیس تا بحال» در چند شماره آغاز می نماید و اشاره می کند که چهار سال از بنیاد مدرسه می گذرد. آنگاه روزنامه مزبور ادامه می دهد که پس از رفتن دریابیگی، شرایط بد شده است و مدیر مدرسه آقا محمد باقر انجمنی از عامه ی اهالی خصوصاً تجار و اعیان تشکیل می دهد و می گوید تا دریابیگی بود مشکلی نبود اما اکنون او رفته ولی شما هستید و آثارش را دیده اید اکنن می خواهید باشد یا خیر و همه خواستند باشد و در آنجا 5 نفر تعیین و این5 نفر اکراهاً قربةً الی الله پذیرفتند که جلسات چهارشنبه ها را ادامه دهند… و آخر الامر روزنامه اضافه می کند که مشکلات مالی پیش آمد و برخی اولیاء بچه هایشان را بیرون آوردند و برخی تجار از اعانه خودداری نمودند.

 

ولی همانطور که قبلاً گفتیم مدرسه از طوفان ها و تند باد حوادث به سلامت عبور کرد و به ثبات و قرار رسید معلمین شایسته و فاضل دعوت شدند و به تدریس پرداختند به تدریج آمار دانش آموزان فزونی یافت و محیطی سرشار از تفاهم و آرامش برای بالندگی علمی به وجود آمد و با اقبال عمومی مواجه شد. در اینجا شایسته است از قلم مرحوم محمدعلی سدید السلطنه کبابی (1320-1249 ش) که از محققین و فضلای برجسته منطقه بوده و در ذیحجه 1331 ق (1291 ش) از مدرسه سعادت بوشهر دیدن داشته است گزارشی بخوانیم:« مدرسه ی سعادت بوشهر هفت درجه دارد ابتدایی و شش درجه دیگر. متعلمین درجه ی ابتدایی هشتاد نفر بودند درجه ی اول پنجاه نفر، درجه ی دوم پنجاه نفر، درجه ی سیم چهل نفر، درجه ی چهارم سی نفر، درجه ی پنجم بیست نفر، درجه ی ششم پانزده نفر باشند. تدریس فارسی و عربیو انگلیسی می نمایند. مواجب و هئیت مدرسه: شیخ محمدحسین مدیر پنجاه تومان، مگردیچ معلم انگلیسی سی و پنج تومان، میرزا علی اکبر دشتی درجه ی اول هفده تومان، میرزا علی معلم ابتدایی نوزده تومان، آقا محمد کریم معلم پانزده تومان، آقا حسین معلم نه تومان، آقا عبدالمجید معلم هشت تومان و پنج هزار، مخارج متفرقه از آب و فراش هم دارد… مصارف مدرسه هر ماهی تقریباً دویست و سی تومان می شود… وکلای انجمن مدرسه، رئیس التجار، میرزا غلامحسین، حاجی یحیی، سروش الملک، موسس خان، میرزا محمد جواد بانک، حاج محمد حسین دهدشتی، میرزا محمد منشی، هر هفته در مدرسه یا در خانه وکلاء عصر چهارشنبه انجمن منعقد می شود.»
مضافاً مرحوم سدید السلطنه از قرائت خانه ی بوشهر در محل مدرسه سعادت نیز بازدید کرده و نوشته است که قرائت خانه بوشهر در سال 1324 قمری (1284 شمسی) در بوشهر در محل مدرسه سعادت تأسیس شده است و شامل 280 جلد کتاب فارسی، 40 جلد کتاب عربی، 70 جلد انگلیسی و 60 جلد فرانسوی می باشد.
صحبت از کتاب شد شایسته است برای مزید اطلاع یادآور شد که بسیاری از معلمین نسل اول مدرسه سعادت از فرزانگان ومولفین و محققینی بوده اند که آثار مکتوب آنها گواه بر مدعاست از جمله باید به کتاب « تاریخ خلیج فارس» شیخ محمد حسین سعادت اشاره نمود که طی نامه ای از مرحوم علی اصغر حکمت (1359-1272 ش)وزیر وقت وزارت معارف و اوقاف به برادرش شیخ عبدالکریم سعادت به اهمیت کتاب مورد بحث اشاره شده است.‏
و یا به دوره ی پنجگانه میزان التعلیم شیخ عبدالکریم اشاره نمود که وزارت مورد بحث طی نامه ای به آن مرحوم در دوران نمایندگی از طرف مردم بوشهر در مجلس شورای ملی وقت می نویسد که اداره ی تعلیمات عمومی وزارتخانه، دوره ی پنج جلدی میزان التعلیم را در عداد کتب مدارس ابتدایی انتخاب و تصویب نموده است.‏
آری شگفت انگیز و ستودنی است که چگونه جمعی یاران یکدل و فرزانه و آگاه به مبانی و اصول اعتقادی از طرفی و واقف بر چرخه ی تحولات علمی و فکری روزگار خود از طرف دیگر، توانسته اند متجاوز از یک قرن قبل اولین مدرسه نظام جدید استان را در منطقه ای از جنوب کشور آن هم بدون الگوی خارجی و بدون پشتوانه فکری و اجتماعی مرکز، در یکی از محرومترین بخش های ایران زمین آن روزگار آن هم در شرایط ناامن و اضطراری زمان خود در دورانی تلخ و دیکتاتوری به وجود آورده آن را تکامل بخشند، مدرسه ای متجاوز از یک قرن است که به عنوان نگین درخشان آموزش و پرورش استان بوشهر به تعلیم و تربیت هزاران فارغ التحصیل بپردازد فارغ التحصیلانی که بسیاری از آنها در چندین دهه ی گذشته و حال و در گردش چرخ های اقتصادی و اجتماعی و بالندگی های علمی و فکری کشور خود و نیز در پاسداری از گنجینه های فاخر علمی و فکری تاریخ اعتقادی و ملی خود تلاشگر بوده و هستند و ایکاش محققی نکته سنج دست به قلم می برد و با مراجعه به آرشیو ها و آمار ذیربط، لیستی از فارغ التحصیلان مطرح و مقبول و شناخته شده این آموزشگاه در یک قرن گذشته را تهیه و منتشر می نمود، آری مدرسه ای که معلمین نسل اول آن به غیر از تعطیلات رسمی، مرخصی نداشتند و ایام غیبت آنان در طول سال تقریباً صفر بود مدرسه ای که در طول12 ماه سال به غیر از تعطیلات رسمی کشور، مفتوح بود و فعالیت داشت، مدرسه ای که برنامه درسی روزانه آن 6 ساعت کامل 60 دقیقه ای، چهار ساعت در صبح و 2 ساعت در بعد از ظهر صورت می داد مدرسه ای که استراحت های 30 دقیقه ای میان ساعات کلاس ها نیز از نظر نوع برنامه ی تفریحی و هنری و ورزشی خود، کلاسی پر نشاط و آموزنده و پرخاطره بود. ‏

 

تعدادی از دبیران مدرسه سعادت

 

گروه موزیک مدرسه سعادت در سال 1316 شمسی

 

دانش آموزان مدرسه سعادت

 

تیم ورزشی مدرسه سعادت -1318/3/5

 

دبیران مدرسه سعادت 27- 1326

 

دبیران و دانش آموزان مدرسه سعادت در یکی از سالهای 1301 تا1308

 

دو دسته از فوتبالیستهای مدرسه سعادت در سال1305

 

 

منبع: حوزه هنری استان بوشهر