منوی اصلی
پیشگفتار
- بازدید: 1888
به نام خداوند دانایی
ما اکنون در دوره‌ای از تغییرات تند و انتقالی در شکل جامعه زندگی می‌کنیم که با تغییرات بنیادی اقتصادی همراه است. ماهیت تولید، تجارت، اشتغال و کارایی در دهه‌های آینده بسیار با آنچه که اکنون است متفاوت خواهد بود.
در قرن بیست و یکم، برتری نسبی در صحنه‌ی اقتصاد بیشتر از آن که تابعی از دارایی‌های طبیعی، سرمایه‌ای و نیروی کار یک ملت باشد، بر گُرده‌ی مهارت‌ها و توان فناوری آن کشور است و طبیعت و تاریخ، کمترین نقش را دارند و هوش، مهارت و نوآوری انسان‌ها به عنوان برترین ذخایر ملل مورد توجه قرار می‌گیرند. این تحولات، موجب زایش اقتصاد دانایی محور، در هزاره‌ی جدید شده است.
بر اساس نظریه‌ی پل رومر، اقتصاددان برجسته‌ی استانفوردی، با تغییر در مدل نئوکلاسیک، با در نظر گرفتن نقش هسته‌ای برای " دانایی" در سیستم اقتصادی، ما با دوره‌ای رو به رو هستیم که اگر کشورهای در حال توسعه، به سوی اقتصاد دانایی محور حرکت ننماید، حتی با داشتن منابع سرشار طبیعی نمی‌توانند هرگز رشد اقتصادی را به دست آورند. اقتصاد دانایی محور، فرآورده‌ی سه مکانیسم است؛ اولی آموزش و سرمایه‌ی انسانی، دوم شبکه‌های ارتباطات دانایی با ابزار فناوری اطلاعات و سوم نوآوری و کارآفرینی.
هر چند که مفهوم شهر دانایی، در گذر هنگامه‌ی پیش پارادایمی خود است، اما چنین می‌نماید که این مفهوم برخاسته از این سه مکانیسم اقتصاد دانایی محور است.
شهر دانایی می‌تواند نقش بی همتایی را در خلق دانایی، رشد و توسعه‌ی اقتصادی ایفا نماید. بنابراین، شهر دانایی از دیدگاه فیزیکی و نهادی، عملکردهای پارک‌های علم و فناوری را در عملکردهای شهری ترکیب می‌نماید و از دید عملکردی نیز شهری است که هدفمندانه به گونه‌ای طراحی گردید است که به پرورش و فربه نمودن دانایی می‌پردازد و مفاهیمی همانند دالان‌های دانایی، دهکده‌ی دانایی و مناطق دانایی را پوشش می‌دهد. از این رو، شهر دانایی می‌تواند در خلق اشتغال، رشد پرشتاب در درآمد جامعه و خلق ثروت، افزایش کیفیت زندگی شهروندان، فراهم آوردن دسترسی مؤثر به زیر ساخت‌های حمل و نقلی، طراحی شهری و معماری‌ای که فناوری‌های نوین را پیوند می‌دهد، افزایش سطح رقابت تخصص گرایانه، ایجاد شبکه‌های پر نفوذ تجاری، ایجاد ظرفیت دسترسی به دیگر بازارها، ارتقاء سطح آموزش و مهارت شهروندان، دفاع از فرهنگ کسب و کار مشارکتی و رقابت پذیر، ارائه‌ی خدمات عمومی خلاقانه و پاسخگو و زمینه ساز آشکار سازی فرهنگ تحمل پذیری و پذیرنده‌ی فرهنگ‌های متنوع بر پایه‌ی شایسته سالاری، نقش ایفا نماید.
هر چند که در کشور عزیزمان، شاهد درخشش پارک‌های علم و فناوری بوده‌ایم و در پاره‌ای از شهرها نیز گام‌هایی به سوی بینان دهکده‌های دانایی یا دالان‌های دانایی برداشته شده است، امّا چینن می‌نماید که در هیچ کدام یک از شهرهای دانایی ایران، مفاهیم توسعه‌ی شهری دانایی محور که با مفاهیم شهرهای دانایی در هم آمیخته‌اند به کار گرفته نشده‌اند. این مفاهیم شامل توجه به فناوری ارتباطات، بهبود و ارتقاء زیر ساخت‌های خلاقیت فرهنگی، توجه بی نهایت به سرمایه‌ی انسانی در قالب کارگران دانایی و توسعه‌ی شهری با تأکید بر کیفیت زندگی و زیست پذیری شهر می‌شوند.
در این نوشتار تلاش شده است که پس از رخنمایی از مفهوم شهر دانایی، به عوامل کلیدی موفقیت، شکست و پیش ران‌های فرا روی شهرهای دانایی پرداخته شده و آنگاه در قالبی علمی و روش شناسانه، الگویی برای توسعه‌ی شهر دانایی ارائه نماید؛ آنگاه به ارتباطات سینرژنیک شهر- دانشگاه اشاره گردیده و در نهایت شهرهای موفق دانایی در عرصه‌ی جهانی شناسانده شوند.
کوشش شده است که همه‌ی گفتمان‌ها از سر چشمه‌های ناب در عرصه‌ی ادبیات علمی موجود شهرهای دانایی برگرفته شود. بی شک این نوشتار، برای پژوهندگان و صاحبان اندیشه و قلم در این گستره، همچون پیشکشی بال ملخ به نزد سلیمان است. از این رو، این نوشتار هرگز برای این گروه از جستجوگران، مفید نخواهد بود؛ زیرا جامعه‌ی هدف آن سیاست‌گذاران توسعه‌ی شهری و سیاستمداران توسعه‌ی اقتصاد شهری می‌باشد که در دولت محلی و شوراهای شهری منزل گزیده‌اند و در تکاپوی فخر آوری و برجستگی شهر خود، در اقتصاد پرشتاب و بسیار متغیر کنونی می‌باشند.
سزاوار است از اساتید بزرگوارم جناب آقای دکتر مهدی محمدی، رئیس محترم پارک علم و فناوری خلیج فارس و جناب آقای دکتر رضا آذین، استاد محترم دانشگاه خلیج فارس که پیشنهاد تدوین این نوشتار را ارائه فرمودند و از نظرات و رهنمودهای ایشان بسیار سود جسته‌ام، کمال سپاسگزاری را بنمایم.
در پایان این حقیر از تلاش‌های برادر عزیزم جناب آقای دارا جوکار در باز آفرینی تصاویر و نمودارها و ویرایش و صفحه آرایی نوشتار، پدر عزیزم جناب آقای اسماعیل نبی پور در بازخوانی متن و سرکار خانم فاطمه مرزوقی در حروفچینی سپاسگزاری می‌نماید.
به امید پدیداری و شکوفایی شهرهای دانایی در این مرز پراندیشه و پایدار.
دکتر ایرج نبی پور
رئیس پژوهشکده‌ی علوم زیست پزشکی خلیج فارس