مبلمان شهری، کاربرد و انواع آن در زیباسازی شهری

تعریف مبلمان شهری

مبلمان شهری (Urban Furniture) به مجموعه ابزار و لوازمی که در سطح محیط شهری، با کمک صنعت زیباسازی شهری برای استفاده عمومی ساخته‌شده گفته می‌شود. عناصری مانند: نیمکت، آب‌نما، وسایل بازی‌کودکان، پله برقی، ایستگاه اتوبوس، تابلو و علائم، مخازن زباله، برج‌های نوری و پایه چراغ‌خیابانی .

چون در شهر‍‍‍‍، خیابان و فضاهای باز نصب شده‌اند، استفاده و کاربرد عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده‌اند. نقش اصلی مبلمان شهری در سطح خیابان‌ها و فضاهای شهری، ایجاد مکان‌هایی است که زبان ناطق هویت انسان بوده و همچنین، منظر‌شهری مطلوب و چشم‌نوازی ایجاد کند.

هرشهری برای زیباسازی محیط خود نیاز به اجزای مختلفی مانند پیکره، نیمکت، آب‌نما، وسایل بازی بچه‌‌ها و وسایل بسیار دیگر دارد. در واقع مبلمان شهری هر نوع وسیله‌ای است که در فضای شهری و صنعت شهرسازی به‌کارگرفته شده باشد. در فضای میان ساختمان‌‌ها و بناها، عناصر مکملی نیاز است تا زندگی را سامان ببخشد، تجهیزاتی که همچون اثاث یک خانه، امکان زندگی را در فضای محصور میان سنگ و بتن و شیشه فراهم آورند. سایت ویکی پدیا را در خصوص Street furniture می توانید مطالعه بفرمایید.

اهداف بکارگیری مبلمان شهری

هدف طراحی مبلمان شهری، ایجاد محیطی خلاق و متفاوت برای مردمی است که در آن زندگی می‌کنند. چنین محیطی با گوناگونی بسیار، آزادی انتخاب به افراد می‌دهد و زمینه خلاقیت را فراهم می‌آورد. فضای شهر حداکثر ارتباط را با مردم و زیستگاه پیرامونشان برقرار می‌سازد و تنها یک وسیله با نام امکانات مناسب شهری برای در اختیار گذاردن تمام این‌ها دردست دارد. عمده هدف‌های مبلمان شهری را باهم بررسی کنیم:

 

1- زیباتر شدن محیط شهری

شاید بتوان گفت نخستین کارکرد مبلمان شهری، زیبایی بیشتر فضای شهرها است. زیباسازی فضای شهری یکی از وظیفه‌های شهرداری‌ها است. در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی، به مدد الهام گرفتن از شهرهای خارجی، در برخی از شهرهای کشور رخ داد. بدین ترتیب اهمیت زیباسازی فضاهای شهری مورد توجه مسئولان قرار گرفت. این نکته به‌ویژه در روزهای نزدیک به نوروز در شهرهای مختلف خود را آشکار می‌کند.

2- بالاتر بردن سطح و کیفیت زندگی شهروندان

یکی دیگر از هدف‌های مبلمان شهری، بالاتر بردن کیفیت زندگی شهروندان است. بودن سطل‌های آشغال در محیط شهری، پاکیزگی شهر را تأمین می‌کند. اما وجود سطل‌های زیبا، هم تامین‌کننده پاکیزگی شهری است، و هم سطح و کیفیت زندگی شهری را بالاتر می‌برد. افزودن رنگ‌ها و فرم‌های زیبا به یک ایستگاه اتوبوس حتی می‌تواند انتظار رسیدن اتوبوس را کوتاه‌تر کند.

3- نشان دادن هویت فرهنگی یک شهر

طراحی مبلمان شهری متناسب با فرهنگ مردم شهرهای مختلف، می‌تواند هویت فرهنگی مردم آن منطقه را پدیدار سازد. به عنوان مثال، یادبود یک اتفاق مهم تاریخی، قهرمانان ملی و اسطوره‌های یک قوم و کشور، سمبل و افتخارات یک قوم و مذهب و بسیاری موارد دیگر را می‌توانیم نام ببریم.

4- پدید آوردن محیطی نوآورانه برای شهروندان

از دیگر کارکرد‌های مبلمان شهری، به وجود آوردن فضایی برای شهروندان است که باعث شکوفایی خلاقیت آنها شود. دیدن مبلمان زیبا و نوآورانه شهری می‌تواند ذوق‌وشوق را در زمینه های مختلف در افراد زنده کند.

5- ایجاد ارتباط بین شهروندان و بالابردن روحیه عمومی

با ایجاد محیطی متفاوت از زندگی خشک و بی روح شهری، باعث ایجاد حس نشاط و سرزندگی در شهروندان می‌شود. محیط جذاب و با‌نشاط شهری با تاثیر غیرمستقیم در نگاه عابرین، می‌تواند بین افراد مختلف و شهروندان ارتباطی دوستانه برقرار کند.

 

ویژگی‌های مبلمان شهری

 

همه اجزای مبلمان شهری باید دارای ویژگی‌هایی باشند تا بهره‌گیری از آنها آرامش و آسایش شهروندان را در پی داشته باشد. از ویژگی‌های مبلمان شهری می‌توان به موارد مختلفی اشاره کرد، از جمله:

1- زیبایی در عین کاربردی بودن

 

به علت اینکه ابزار زیباسازی شهری در معرض دید عمومی قرار دارند، یکی از مهمترین ویژگی‌ها قطعا زیبایی این ابزار و وسایل است. ارتباط هر‌چه بهتر با شهروندان از طریق بصری انجام شده و باعث بوجود آمدن حس رضایت عمومی می‌شود. حتی تابلوی برق را هم می‌توان به‌گونه‌ای طراحی کرد که کوچه‌ها وخیابان‌ها را زیباتر سازد.

 

2- هماهنگی عناصر شهری با یکدیگر

 

اجزای مختلف مبلمان شهری از نظر کاربری و محل نصب باید باهم هماهنگ باشند. به‌عنوان مثال نصب پل عابر‌پیاده در خیابان‌های فرعی و بدون ترافیک کار اشتباه و هدر رفت هزینه و عدم رضایت شهروندی را در پی دارد! استفاده از عناصر مدرن و سنتی، مواردی که باعث بالارفتن کارایی مبلمان شهری خواهد شد، اهمیت دارد. نمونه‌های درست از به‌کارگیری درست و اصولی این عناصر در کنار هم: نصب پل عابر‌پیاده به همراه پله‌برقی، کفپوش خیابان و معابر به همراه تامین نور مناسب توسط پایه چراغ‌های خیابانی است.

 

3- مقاوم در برابر تغییرات آب‌وهوایی

 

در ساخت مبلمان شهری باید از مصالحی و متریال‌های مناسب با محل نصب استفاده شود. معمولا این وسایل در محیط‌های باز و بدون سرپوش نصب می‌شود، پس باید در برابر تابش آفتاب، بارش باران و برف، تغییرات دمایی شب‌ و روز و تنوع فصل‌های سال، مقاومت کافی داشته باشند.

 

4- هزینه معقول ساخت و محل مناسب نصب

 

از آنجا که تمامی عناصر و سازه ها استفاده عمومی دارند، همواره در معرض آسیب هستند. بنابراین جهت ساخت از متریال اصولی و مناسب نسبت به محل نصب، باید استفاده کنیم. به عنوان مثال ساخت نیمکت‌‌شهری و مخازن‌زباله برنزی کار اشتباهی بوده و اصراف هزینه است. از نمونه‌های دیگر هدر رفت هزینه، می‌توان به نصب پل‌عابر‌پیاده در خیابان‌های فرعی و بدون ترافیک اشاره کرد. استفاده از مشاوره کارشناسان باتجربه در این حوزه، مهمترین عامل جلوگیری از اصراف هزینه و عدم کاربری مفید این ابزارهای شهری است.

 

مبلمان شهری در ایران

 

شوربختانه آثار زیادی از مبلمان قدیم ایران باقی نمانده است. اما آثار به‌جامانده از دوران قدیم گویای آن است که در تمدن ایران باستان انواع آب‌نماها، پیکره‌های سنگی و نقش‌های برجسته سنگی کاربرد داشته‌اند.

در دوران جدیدتر هم ایران همواره محل لشکرکشی و غارت و نابودی اقوام مختلف مانند عرب‌ها بوده است. به همین دلیل بسیاری از آثار معماری ایران در این سال‌های سیاه نابود شده‌اند. از نمونه آثاری که در ایران بر‌جای مانده می‌توان به سقاخانه، سکوی خانه‌ها یا پیرنشین، آب‌نما و تزئینات میدانی اشاره کرد. چراغ‌های روشنایی شهری نیز یکی از انواع مبلمان شهری، پیش از آمدن برق به ایران بود. این چراغ‌ها چراغ موشی، پیه‌سوز، فانوس روسی، و چراغ زنبوری خوانده می‌شدند.

 

پس از برق‌کشی، چراغ‌های دیگری در فضاهای شهری نصب شد که روشنایی آنها را لامپ‌های مهتابی تامین می‌کرد. پس از آن با شروع به‌کار اداره پست، سروکله صندوق‌های پست هم پیدا شد. کیوسک‌های فروش روزنامه، کیوسک‌های تلفن‌های عمومی و جایگاه‌های اتوبوس شهری از دیگر موارد مبلمان شهری بودند که پس از آن به فضای شهری افزوده شدند.

 

انسان و شهرنشینی

 

انسان موجودی است متمدن و صاحب هویت، از بدو خلقت تاکنون به کمک عقل و دانش خود منشاء تغییرات مثبت و منفی فراوانی در جهان خلقت شده است و به طبیعت و پیرامون خود هویت بخشیده است. این موجود هوشمند و مختار در مسیری تکاملی تا فراسوی آسمان‌ ها نیز گام برداشته است.

 

انسان زندگی را از غارنشینی آغاز نمود، آتش را به خدمت گرفت، حیوانات سرکش را رام کرد، از آب و خاک بهترین بهره‌ وری را برد تا کشاورزی و دامداری را بنیان نهاده و توسعه بخشید. آبادی‌ها، روستاها و شهرها را با خلاقیت و نبوغ خود پایه گذاری کرد و امروز در تداوم همان مسیر همچنان تمام عناصر طبیعت را برای رفاه و آسایش خود بکار می گیرد و این سیر پیشرفت و توسعه با سرعتی خیره کننده در حال گذر است.

 

هویت شهری و توسعه آن

 

یکی از بزرگترین ابداعات بشر ایجاد زیرساخت‌های شهری و توسعه‌ی شهر نشینی است. امروز شهرها را نماد توسعه و پیشرفت ذهن خلاق انسان می‌دانند. در دنیای مدرن امروز به کمک فناوری‌های پیشرفته ابر شهرهایی طراحی و ساخته می‌شود که باور وجود چنان فضاهایی بیشتر به تخیلات می‌ماند تا واقعیت، ولی چاره‌ای جز باور آن‌ها نداریم.

 

همانگونه که گفتم انسان به شهرها هویت می‌بخشد و این هویت همان عناصری هستند که از فرهنگ و تمدن تاریخی بشر نشأت گرفته‌اند یعنی شهرنشینی منبعث از هویت و فرهنگ شهروندان است به عبارتی مسئولان و برنامه‌ریزان شهری سعی می‌کنند تا با تاثیر گرفتن از آداب، فرهنگ و هویت شهروندان، فضاهای شهری خود را طراحی و زیباسازی نمایند و این کار همان بحث مبلمان شهری است.

 

انسان موجودی زیبا و زیباپسند است به قول شاعر زندگی زیباست ای زیبا پسند، زنده اندیشان به زیبائی رسند. بنابراین همیشه در پی طرح‌های زیبا و فضاهای مسحور کننده است. شهرها را به زیبائی، توسط المان شهری طراحی می‌کند و از فناوری‌های پیشرفته در زمینه‌‌های نور، صدا و سایر جلوه‌‌های بصری برای زیباتر شدن آن‌ها استفاده می‌کند تا احساس آرامش بیشتری در شهروندان ایجاد نماید.

لیست مبلمان شهری

تصور کنید اگر طراحی و ساماندهی این عناصر جایگاه خودش را در شهرها پیدا کند چقدر چهره شهرهای ما بهتر و زیباتر خواهد شد. بخشی از این تجهیزات در زبان انگلیسی با نام مبلمان شهری یا خیابانی و بخش دیگر تحت نام عناصر شهری آمده است که ما در فارسی تمام آنها را مبلمان شهری ترجمه می‌کنیم، قطعا باید در آینده‌ای بسیار نزدیک اصلاح گردد.

تصور می‌کنیم شما هم باور نکنید این لیست شامل 83 مورد از عناصری است که هر روزه بدون توجه خاصی با آنها سر و کار داریم. در این لیست از انواع مبلمان شهری، همچنین سعی شده عناصری که در ایران از آن استفاده می‌کنیم و در خارج از کشور خیلی مرسوم نیست و یا در لیست تجهیزات شهری آن‌ها قرار ندارد هم اضافه شود.

اطلاع رسانی

   ستون های تبلیغاتی

   نقشه های شهر یا مترو

   ساعت

   تابلوهای تبلیغاتی، جهت دهنده و راهنما و نام گذاری

   تابلوهای اطلاع رسانی رایگان

   علائم ترافیکی

   تابلوهای هشدار دهنده

   خطوط عابرین پیاده

   گل میخ ها

   میله های هشدار دهنده

   تابلو روان led

   استند led

   تلویزیون شهری

   داربست اطلاع رسانی

   تابلوهای سردرب مغازه ها

   تابلوهای پزشکان

   پرده و آویزهای اطلاع رسانی

   تابلوهای مکان نما

   پلاک ها و نشانگرها

 

 

سرپناه

   کانکس

   کیوسک های مامورین پلیس، فروش بلیط و تلفن

   ورودی مترو و قطار شهری

   کیوسک اطلاع رسانی و راهنمای توریست

   ایستگاه اتوبوس

   ایستگاه تاکسی

   کیوسک های کنترل و بازرسی

   ایستگاه تراموا

   سکوی پلیس

 

 

تغذیه و توزیع

   ترانسفورماتور

   خطوط انتقال و تیرهای هوایی

   دستگاه های توزیع اتوماتیک

   صندوق ارتباطات

   آبخوریها

   روشویی و دستشویی ها

   فواره و آب نما

   آب پخش کن ها

   پست های آتش نشانی

   علمی های گتز

   پستهای تلفن

   دستگاه عرضه روزنامه

   دستگاه عرضه مواد خوراکی

 

 

تزئین

   گلدان و گلجای

   سبدهای تزئینات

   میله های نصب پرچم (پایه پرچم)

   میله های نصب رژی و ریسه

   طاق نصرت

   پرچم، پارچه و آویز

   عناصر تزئینی بادی

 

 

روشنایی

   چراغ های راهنمایی و رانندگی، خیابانی و تزئینی

   عناصر نورانی

   نور افکن های میدانی

   برج نوری

   چراغ های پارکی و کوتاه

 

 

نقل و انتقال شهری

   پله برقی

   پیاده رو متحرک

   پل عابر پیاده

   پلکان

 

 

تخلیه و جمع آوری

   آبریزگاه

   سطل های زباله

   مخازن تفکیک زباله

   مخزن زباله

   سطل های شن و ماسه

   صندوق های پست

   صندوق های صدقات

 

 

موانع و راهبند

   جدول

   تیرک

   نرده و حفاظ

   حصار و پرچین

   گاردریل

   راه بند

 

 

عمومی

   سنگ فرش

   شبکه پای درخت

   حصار و محافظ درخت

   صندلی

   نشیمنگاه

   یادمان ها

   احجام

   پل ها

   دریچه های فاضل آب

 

 

سخن پایانی و جمع‌بندی

شهر آرمانی دنیای مدرن، شهری نیست که همه وسایل آن مدرنیزه شده باشد. شهری است که برای نیازهای مختلف شهروندان، پاسخ مناسبی داشته باشد. گذشته از کارکرد عناصر شهری مختلف، آنچه در شهرهای کنونی باید موردتوجه قرار گیرد، آرامش شهروندان است. برای دستیابی به این هدف راه‌های زیادی پیش روی شهرداران و کسانی است که دستی در مبلمان شهری دارند.

می‌توان شهری با همه امکانات رفاهی و به دور از زیبایی طراحی کرد. همچنین می‌توان همت خود را بر طراحی شهری در نهایت زیبایی گذاشت. شهری که شهروندان آن را دوست داشته باشند و آن را متعلق به خود بدانند.

 

 

• بعدی >