سید عبدالرضا حافظ‌الصحه

سید علی فرزند سید جعفر طبیب از پزشکان حاذق بوشهری بود که در سال 1306 خورشیدی در بندر بوشهر به دنیا آمد و در تاریخ10/1/95 خورشیدی در تهران درگذشت. این پزشک بوشهری که به مردمداری و رفتار نیکو با اقشار پایین جامعه مشهور بود، در سالهای طبابت در عمارتی باشکوه که در محله کوتی قرار داشت و به عمارت طبیب مشهور است به معاینه مریضان خود می‌پرداخت و از آنچنان اعتمادی عمومی برخوردار بود که دم مسیحایی او را شفابخش هر درد بی‌درمانی می‌دانستند. مقاله حاضر نگاهی گذرا به کارنامه پزشکی خاندان طبیب دارد که از دوره ناصری تا امروز نسل بعد از نسل به این شغل شریف اشتغال داشته و در حال حاضر هم دو تن از فرزندان سید علی که به نام‌های سید صالح و سید مسعود مشهور هستند و هر دو متخصص اطفال و داخلی می‌باشند و همانند گذشتگان خود این رسالت خطیر را بر اساس عهد و پیمانی که با جد بزرگوارشان سید عبدالرضا حافظ الصحه بسته اند، هر روزه به این وظیفه بزرگ الهی – انسانی اشتغال دارند. سید علی طبیب که در فروردین سال 95 درگذشت مصداق واقعی این جمله است که عاش سعیداً و مات سعیداً.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه جد بزرگ خاندان طبیب

سید عبدالرضا حکیم مشهور به حافظ‌الصحه از پزشکان سرشناس بوشهر در عهد ناصرالدین شاه قاجار بود. از دوران کودکی او اطلاع دقیقی در دست نیست. سید عبدالرضا در خانواده‌ای روحانی و از سادات مورد احترام مردم پرورش یافت. او با خواهر آیت‌الله سیدمحمدمهدی علم‌الهدی از علماء و مجتهدین دوره قاجار مقیم بوشهر وصلت کرد و از او صاحب چهار فرزند شد که به ترتیب سن عبارتند از: سیدمحمد صالح، بی بی شاه بیگم، بی‌بی مریم بیگم و سیدمحمدجعفر.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه از آن‌جا که از خاندان روحانی و اهل منبر برخاسته بود پس از تحصیلات مقدماتی، نزد عالمان دینی در بوشهر تلمّذ نمود و از معقول و منقول، از نحو و تفسیر و فقه و اصول و منطق و کلام و سایر علوم عصر بهره فراوان برد. اودر جوانی طبابت را نزد سیدعلی تهرانی از پزشکان حاذق دوره ناصرالدین شاه و یگانه حکیم‌باشی بوشهر آموخت. پس از وفات استاد، از سی و چهار سالگی حافظ‌الصحه بوشهر شد. حافظ الصحه در علوم ادبی ماهر و با زبان انگلیسی آشنایی داشت.

سید عبدالرضا حافظ الصحه با وجودی‌که در پزشکی مورد احترام همه مردم بوشهر بود در امور سیاسی ـ اجتماعی نیز حضوری پررنگ داشت. در سال 1313 هـ .ق/1274 هـ .ش که محمدمهدی ملک‌التجار بوشهری با محمدرضاخان قوام‌الملک حکمران بنادر به مخالفت پرداخت، سید عبدالرضا اهالی شهر را شورانیده و به تلگرافخانه برد و در نتیجه قوام از حکومت منفصل و ابوالنصر میرزا حسام‌السلطنه به حکمرانی بنادر رسید. سید عبدالرضا طبیب به اتفاق امام جمعه و علم‌الهدی (بهبهانی) و حاج احمد‌خان ـ پدر سدیدالسلطنه ـ که جزء مخالفان ملک‌التجار بودند، پس از برکناری قوام، هر کدام راهی جایی دیگر شدند و سید عبدالرضا نیز برای مدتی عازم عتبات عالیات گردید. پس از پیروزی نهضت مشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی در بوشهر انجمن محلی برای تعیین نماینده مجلس تشکیل گردید. بر اثر اختلافاتی که در میان اعضاء انجمن پیش آمد، معین‌التجار بوشهری که از طرف طبقه تجار تهران به نمایندگی مجلس اول انتخاب شده بود، پسرش محمدرحیم را به عنوان نماینده مردم بوشهر معرفی کرد. انجمن از این اقدام او بر آشفت و بعد از رایزنی‌ها با برخی طبقات دیگر و تحت فشار حکمران بنادر که از او خواسته بودند نماینده‌ای از بوشهر را به مجلس شورای ملی اعزام دارد، انجمن در جلسه‌ای با 17 عضو از اقشار مختلف بوشهر، سید عبدالرضا حکیم‌باشی ـ یکی از اعضاء خود را ـ انتخاب کرد. یکی از مشکلاتی که در آن هنگام مطرح شد هزینه سفر نماینده بوشهر به مرکز بود و ظاهراً تا مشخص شدن این موضوع سید عبدالرضا حکیم حاضر به عزیمت به تهران نبود. بعد از انحلال مجلس توسط محمدعلی شاه قاجار انجمن محلی بوشهر با نام انجمن ایالتی و با 6 نفر عضو تشکیل شد. در این دوره سید عبدالرضا به عنوان یکی از اعضاء انتخاب و سپس به ریاست انجمن برگزیده شد. سید عبدالرضا حافظ‌الصحه در دوره‌های بعدی نیز با مساعدت و اصرار حکومت و همت هیئت نظار خود و پسرش سیدصالح به عنوان وکیل «انجمن بلدیه» انتخاب شد.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه به تبع مسئولیت خود در حفظ بهداشت و درمان مردم منطقه و آموزش افراد مستعد و مناسب اقدام می‌کرد. او در زمینه‌های فرهنگی هم فعال بود. در سال 1317 هـ .ق که مدرسه سعادت بوشهر افتتاح شد سید عبدالرضا به عنوان امین صندوق انتخاب شد و بیش از 16 سال صندوق‌دار امین و مورد اعتماد مدرسه بود.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه که در واقع تنها حکیم یا پزشک معتمد دوره خود بود بیمارانی را که به او مراجعه می‌کردند در حد استطاعت درمان می‌کرد. اگر چه از طرف دولت مواجبی برایش معین نکرده بودند او بیشتر بیماران را رایگان معالجه می‌کرد.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه شاگردان بسیار داشته است. میرزا جواد ناظم‌الحکماء و سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری فنون پزشکی و زبان انگلیسی‌را نزد وی آموخته‌اند.

سید عبدالرضا حافظ‌الصحه در اواخر سال 1313 هـ .ش به رحمت ایزدی پیوست و در جوار باغ ملی بوشهر مدفون گردید. این محل بعداً تخریب شد. و امروز بیمارستان فاطمه زهرا(ع) به جای آن ساخته شده است.

بعد از مرگ سید عبدالرضا حافظ الصحه، سید محمد جعفر که تحصیلات علمی خود را در رشته پزشکی در دانشگاه علیگره هند سپری کرده بود به بوشهر آمد و در عمارت مسکونی اش در محله بهبهانی که به عمارت طبیب مشهور است و در حال حاضر در اختیار بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر می باشد به طبابت و مداوای بیماران بوشهری اهتمام ورزید. سید جعفر هم مانند پدرش اغلب به معالجه رایگان بیماران مشغول بود و از اعتبار و منزلت والایی نزد عموم مردم بوشهر برخوردار بود.

بعد از مرگ سید جعفر فرزند ایشان سید علی که تحصیلات پزشکی خود را در دانشکدة پزشکی دانشگاه تهران به پایان رسانیده بود به بوشهر آمد و در راستای شغل طبابت پیشینیان خود به مداوای بیماران بوشهری پرداخت. سید علی، مطب خود را در عمارتی در محله کوتی که آن هم به عمارت طبیب مشهور است، مستقر نمود و در همانجا شبانه روز به معالجه بیماران مشغول گردید.

شایان ذکر است که در دوران تحصیل در دانشگاه تهران در دهة سی شمسی در دفتر حضور و غیاب کلاسی اسامی سه تن از دانشجویان به ترتیب حروف الفبا، سید علی طبیب، خدارحم عادلی و سید ابراهیم عزیزی آمده بود که هر سه نفر مذکور بعد از فراغت از تحصیل به بوشهر آمده و به پیشة مقدس پزشکی اشتغال ورزیده و منشأ خدمات ارزشمندی برای مردم این دیار شدند.

سید علی تا زمانی که از سلامت جسمی برخوردار بود، به مداوای بیماران می‌پرداخت و اما در سالهای کهولت عازم تهران شد. او نیز به مانند پدر مورد اعتماد و وثوق قاطبه مردم بوشهر بود و بیمارانی را که به او مراجعه می‌کردند در حد استطاعت درمان می‌کرد.

• < قبلی
• بعدی >