فصل پنجم: نمونه‌های شهرهای موفق دانایی محور

بارسلونا

در بارسلونا، تعدادی از عناصر کلیدی وجود دارد که این شهر را به عنوان یک مرکز عمده‌ی تحقیقات دانایی نمایان کرده است. این شهر هشت دانشگاه دارد. بارسلونا به عنوان یکی از بزرگترین اجتماعات دانشگاهی در اروپا، میزبان بسیاری از مراکز تحقیق و توسعه (R&D) و فناوری و یک شبکه ی پارک علم و فناوری است که جایگاه شرکت هایی بوده که بر روی فناوری و گستره های مهندسی کار می کنند. در این شهر، زیرساخت های ارتباط از راه دور از کیفیت بسیار بالایی برخودار است. سرمایه ی انسانی نخبه و با شایستگی بالا جذب شهر گردیده و به دلیل بالا بودن استانداردهای زندگی که ارائه می دهد، در آن شهر پایدار ساکن می شوند. شرکت های منطقه ای که بر روی صنایع فناورانه ی بالا و متوسط رو به بالا، کار می کنند و نیز آن صنایعی که خدمات دانایی محور ارائه می دهند، 55/28 درصد از کل کشور اسپانیا را به خود اختصاص داده است. بارسلونا و ناحیه ی شهری آن، سازندگان تجهیزات الکترونیک و دفاتر شرکت های برجسته‌ای که نقش مهمی را در توسعه و به کارگیری ICT در اسپانیا بازی می کنند را به خود جلب کرده است. شهر، مانند الگویی در اسپانیا است. زیرا از ناحیه ی 22@Barcelona که ناحیه ی تعالی فناوری و نوآوری است تا شبکه ی گسترده شرکت-های خدماتی برجسته که ریشه در مقوله ی کارآفرینی و سابقه ی طولانی در آموزش و کسب و کار در ارتباطات راه دور دارند، در این شهر خودنمایی می کنند. بارسلونا، دانشگاه های پر اعتبار، مراکز پژوهشی با جدیدترین تکنولوژی ها، آزمایشگاه های تحقیق و توسعه (R&D) و نهادهای میانجی که مشوق توسعه‌ی پروژه های فناوری جهت جذب پروژه-های پیشاهنگ جدید در صنعت دیجیتال از طریق انتقال دانایی هستند را در خود جا داده است. این شهر، به خوبی از اهداف اولین طرح راهبردی کسب و کار شهری برآمده است و هم اکنون طرح دوم را توسعه داده است. به صورت ویژه، مواردی که مدّنظر قرار گرفته اند شامل:
 آموزش، تربیت و آماده سازی سرمایه ی انسانی؛ پیوند میان پژوهش و مراکز آموزشی و بخش های تولیدی
 جهانی سازی رقابت و نوآوری
 کاربرد فزاینده ی طراحی راهبردی کلان شهرهای پویا با ویژگی سیستم های همکاری میان بخش خصوصی - دولتی، رهبری و دولت محلی
 تمرکز بر راهبردهای وابسته به خلاقیت
مفهوم شهر دانایی از ویژگی برجسته ی این شهر در گزینش های راهبردی آن است. شهر دانایی بارسلونا یک "برند" پر انعکاس است و آشکار است که مسئولین شهر و شهروندان به آن می بالند (23و24).

استکهلم (مرکز رقابت پذیری بین‌المللی)
استکهلم، بر اساس شاخص رقابت پذیری سال 2008 ، ششمین اقتصاد دانایی محور رقابتی است و هر چند که در میان 10 منطقه ی برتر اروپا است، اما آمریکای شمالی بر آن برتری دارد. استکهلم بر اساس مطالعه‌ی جدیدتری که توسط مرکز رقابت پذیری بین المللی در دانشگاه - انستیتو ولز انجام شده است، دو پله صعود کرده است. منطقه ی استکهلم از پیشتازان اقتصاد دانایی، به ویژه در بخش هایی همچون ICT ، علوم زیستی و مالی است.
این جایگاه برتر استکهلم برآمده از طیفی از شاخص ها است؛ به ویژه هزینه نمودن در کسب و کار، اشتغال در زیست فناوری و هزینه نمودن در آموزش عالی. مأموریت این شهر، توسعه و تجاری سازی آن به عنوان مقصد گزینش برای کسب و کارها و جویندگان جدید است. پاره‌ای از گزینش‌های راهبردی شهر شامل:
 توسعه‌ی بخش فناوری های برتر رشد یابنده ی پرشتاب منطقه ای
 بهبودی اهمیت شهر به عنوان بازار مالی قوی
 توسعه‌ی بازار رشد یابنده برای ساخت زیرساخت های تکنولوژی های برتر جهت شرکت-ها
 جذب نیروی کار ماهر با تحصیلات بالا
 فراهم آوردن زندگی روزانه باکیفیت بالا
این شهر همچنین در بنیادهای خود توجه عظیمی را به توسعه‌ی زون‌های دانایی معطوف داشته است. نمونه ی آن اتحاد مالی استکهلم است که این اتحاد:
 از 43 شهرداری در منطقه ی استکهلم - ملار تشکیل شده است.
 سه میلیون ساکن را پوشش می دهد.
 بیش از 50 درصد از ظرفیت R&D کل سوئد را فراهم می آورد.
 نمایانگر 25 درصد از اقتصاد سوئد است.
 مرکز مالی برجسته است.
 مکان جایزه ی نوبل است.
افزون بر این، شهر دارای یک پایه ی مستحکم دانایی، شامل شش دانشگاه، 18 کالج دانشگاهی، 6 هزار دانشمند، 8900 دانشجو در سطح PhD، بیش از 110 هزار دانشجو، انستیتوهای تحقیقاتی شناخته شده در سطح جهانی؛ نوآوری با ICT در کلاس جهانی، یکی از بزرگترین خوشه های زیست فناوری و غیره می باشد. بر اساس آنچه گفته شد، آشکار است که مسئولین شهر، به صورت فعال از توسعه‌ی اقتصاد دانایی محور شهر حمایت کرده و گزینش های راهبردی خود را با این فلسفه مشخص می سازند (23).

مونترال
این شهر، نخستین طرح راهبردی خود را برای توسعه ی پایدار هدایت نمود (مونترال، 2007). هدف ترسیم طرح راهبردی اولیه برای توسعه‌ی دانایی محور، پس از برگزاری کنفرانس مقامات عالی، در ژوئن 2002 پدیدار شد. در طی این نشست، اجماعی قوی پیرامون نیاز به یافت جایگاه مونترال به عنوان یک شهر دانایی در منظر جهانی، احساس گردید. بسیاری از سازمان های علاقمند به توسعه ی دانایی محور، خود را متعهد به کار مشارکتی در شهر نمودند و قول دادند که عملکردهای ویژه ای را انجام دهند. طرح راهبردی اولیه ی مونترال برای توسعه ی دانایی محور توسط کمیته ی اجرایی مونترال، در20 اوریل 2005 تهیه و برای یک دوره ی پنج ساله انتشار یافت. ویژگی برجسته ی این طرح، در تعهد مشارکتی سازمان های همکار همراه با مدیریت شهر و کاربرد مفهوم شهر دانایی به عنوان اساسی برای ساخت مونترال است. مشارکت تعداد فزاینده ای از سازمان ها برای انجام فعالیت های نگاشته شده در این طرح، دلیلی محکم است که بر علاقه و میل فزاینده‌ی بازیگران اقتصادی - اجتماعی شهر برای مشارکت در یک تلاش جمعی جهت نیل به توسعه‌ی دانایی محور پایدار، صحه می گذارد. در سال 2008، مونترال بین-المللی ، سومین ویرایش خود را تحت عنوان شاخص های جذابیت انتشار داد که بازتابی از برتری-های مونترال بود. از دیدگاه سرمایه گذاران خارجی، قدرت جذابیت ناحیه ی شهری مونترال در مقایسه با شهرهای رقیب در آمریکای شمالی، از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. بر اساس همین مطالعه، فضای کسب و کار مونترال، بسیار برای سرمایه گذار خارجی در مقایسه با دیگر نواحی شهری عمده در آمریکای شمالی، مساعد است. از این رو، مونترال از لحاظ تعداد دانشجویان ، رقابت پذیری در هزینه های عملکردی کسب و کار و به صورت کلی در پژوهش و تحقیق، دارای رتبه ی نخست و در رشد مشاغل فناوری بالا دارای رتبه ی سوم، کارایی پژوهش و توسعه (R&D) در کسب و کار و دانشگاه ها به صورت کلی و تعداد ثبت اختراعات نیز دارای رتبه ی نخست است.
شهر مونترال با هدایت پروژه ی " نقش‌بندی - ساخت مونترال 2025 "، به عنوان شهر دانایی، خلاقیت و نوآوری به عنوان گزینش های راهبردی اصلی، آغاز به فعالیت های زیر نمود:
 اجرای اقدامات تکمیلی جهت ارتقاء آموزش ابتدایی و افزایش نرخ فارغ التحصیلی
 حمایت از پروژه های پیشاهنگ جهت تشویق افراد جوان برای گزینش پیشه های علمی
 تلاش برای زدودن کمبود اعتبار در مؤسسات یادگیری عالی
 توسعه‌ی زیرساخت های دانشگاهی
 ارتقاء در یکپارچه سازی دانشجویان خارجی با ایجاد یک ناحیه ی شهری دانشگاهی بین المللی در مونترال
 حمایت از اقدامات پرورشی در پژوهش های صنعتی و نوآوری
 تسریع در پژوهش های دانشگاهی توسط حمایت از پروژه های پیشاهنگ جهت به اشتراک گذاری تجهیزات علمی
از این رو، آشکار است که مونترال در راه حمایت از الگوی شهر دانایی و توسعه‌ی دانایی محور، در هنگام طراحی آینده ی خود، گام های خود را ادامه می دهد (23و24).

مونیخ (بخش کار و توسعه‌ی اقتصادی)
مونیخ جایگاه نخستین را در جامعه‌ی دانایی به خود اختصاص داده است. دانایی در شهر به عنوان منبع اجتماعی و فرهنگی و جنبش دهنده ی نخست در توسعه ی صنعتی، قلمداد می گردد. مردم شهر، می توانند دانایی را به عنوان یک منبع، از طریق آموزش و یادگیری مادام العمر، به دست آورند. دانایی، فرصت هایی را برای مشارکت در زندگی اجتماعی و نیز پیش شرط اشتغال در بخش مهارت پذیر پدید می آورد. افزون بر این، دانایی فناورانه و علمی شهر، امکان موفقیت آمیز رقابت در میان شهرها و مناطق دیگر را فراهم می آورد.
میل به دانایی، یک سنت دیرینه در مونیخ بوده است؛ به این گونه که آموزش، یادگیری و کسب دانایی، همگی عناصر توسعه‌ی تاریخی بوده اند. جامعه‌ی دانایی شهری بر روی یک نظام مدرسه ای متنوع، مؤسسات مشهور آموزش مداوم و آموزش بزرگسالان، دانشگاه ها و کالج‌های فنی، بنیان گذاشته شده است. این نهادها، آموزش عمومی گسترده‌ای را فراهم آورده و دانایی با شدت بالای فنی و خبرگی را مورد گفتمان قرار می دهند. فعالیت های پژوهشی در دانشگاه ها، شرکت ها، کالج ها و نهادهای پژوهشی فراوانی، موجب خلق نوآوری بخش محصولات و خدمات صنایع فناوری محور گردیده و بدینگونه ساختار شهر را سامان می دهند. صنایعی مانند تجهیزات پزشکی، فناوری زیستی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، فناوری محیط زیست، رسانه ها و خدمات، جنبش دهنده ی نخست اقتصاد شهری دانایی محور هستند. این صنایع، سرمایه ها را به خود جلب کرده و و با ارائه ی شغل های با مهارت بالا، گستره های آینده‌ی رشد شهر را تعریف می نمایند.
سیما و چهره ی ویژه ی اقتصاد شهری مونیخ، تنوع در خوشه های تولید آن است. دلیل استقرار موفقیت آمیز صنایع با فناوری برتر بازار جهانی را باید در تمرکز منطقه ای فعالیت های نوآوری در این خوشه ها دانست. این خوشه ها در حالی که کسب و کارها و صنایع نوین را جذب می نمایند، کنش فعالان این گستره ها را در یک شبکه ی به هم پیوند یافته از دسترسی ارتباطی به فناوری "دانستن - چگونه" در فرایند نوآوری را تسهیل می نمایند. اغلب چنین شبکه هایی با فعالان دانشگاهی، مؤسسات و شرکت ها، در اندازه های مختلف پیرامون نهادهای پژوهشی، حمایت کننده و ارائه دهنده ی گواهینامه های صلاحیت و با بنگاه های پیش گام به عنوان هسته، پدیدار می گردند.
این محیط‌های نوآورانه، بر پایه ی اعتماد، اعتقاد دو جانبه و ارتباطات متعدد، در موقعیت فضایی متحرک نبوده و بنابراین از عوامل تعیین کننده در رقابت منطقه‌ای محسوب می‌گردند. حتی در دوران فناوری های ارتباطات، به تبادل دانایی میان افراد نیز به عنوان جزء مهم همکاری در جامعه ی دانایی نگریسته می شود. از این رو، تماس مستقیم و سریع، از پیش شرط‌های ضروری آن است.
رهیافت باز و آزاد به دانایی، به عنوان یک منبع و یک فضای الهام بخش، شرایط مهمی هستند که موجب جذب افراد خلاق شده و آن ها را وادار می-دارد که در برابر شهر وفادار باشند. این نکته ی کلیدی در مکان های همچون کتابخانه ها، موزه ها و یا تئاترها نیز حس می گردد. آن ها موجب ارتقاء فرهنگ نشت دانایی گردیده و افراد را وا می دارد که در راه دانستن دانایی تلاش نمایند. راهبردها و طرح عملیاتی و بهبود مونیخ به عنوان شهر دانایی، در مطالعه‌ی "مونیخ، شهر دانایی" که توسط بخش کار و توسعه‌ی اقتصادی در سال 2005 انجام گردیده، انعکاس یافته اند. از دید قدرت اقتصادی و کیفیت زندگی، مرکز باواریا را می توان در میان بالاترین ایفا کنندگان در آلمان در لیست های گوناگون رتبه بندی شهری یافت نمود. بدون شک، مونیخ در معنا، در تمام آمارهای اطلاعات پیرامون توانمندی های رقابت و نوآوری مناطق و جایگاه آن ها در جامعه ی دانایی، در میان بهترین ها است (23).

دوبلین
از زمانی که اتاق بازرگانی دوبلین چشم انداز 2010 خود را در سال 2004 ارائه داد، تغییرات چشمگیری در دوبلین روی داده است. هم اکنون اشتغال با کیفیت بالا، یک گزینه واقع گرایانه برای اکثر افراد است. تار و پود شهر به صورت غیر قابل پیمایشی، بهبودی یافته است. بینندگان از کشورهای ماوراء دریاها در آن گرد آمده و هم اکنون اعتماد در میان افراد جوان نسبت به آن وجود دارد. هر چند که دوبلین از یک دوره ی رشد موفقیت آمیز پدیدار گشته است ولی هنوز نیاز به ادامه و پایدار نمودن توسعه‌ی خود دارد.
این شهر دریافته است که به ساخت بر پایه ی توان خود در اشتغال دانایی محور و بهره مندی از منابعی همچون مدارس و کالج ها نیازمند است.
اتاق بازرگانی دوبلین، این پروژه را به منظور ساماندهی یک شهر پیشرفته و نوین در دستور کار خود قرار داده است. یک گروه کاری از گستره‌های گوناگون کسب و کار، آژانس های توسعه ای، دارایی و گروه های مشاوره ای که کمک های عظیمی را از آکادمی آینده در انستیتو فناوری دوبلین دریافت می‌دارند تشکیل شده است.
آن ها الگو های کلیدی و اقدامات سیاستی برای ساخت دوبلین به صورت سیمای یک شهر دانایی که رقابت پذیر در سطح جهانی باشد را شناسایی نموده و پروپوزال هایی را برای چگونگی حکومت و ساختار رهبری سیاسی که یک پایتخت اروپایی (چنانچه بخواهد به صورت مؤثر کار کند) طراحی کرده اند. دوبلین 2020 یک شهر دانایی است که مهارت های پر کیفیت را خلق، جذب و ابقاء می کند. توان آموزشی دوبلین برآمده از مردمان آن است. تفکر خلاق و نوآورانه، یک بخش تفکیک ناپذیر طبیعی زندگی در دوبلین است. دوبلین توانایی خلق دانایی نوین را در یک تعالی فرهنگ فعالیت پژوهشی داراست. دانشگاه ها با بالاترین استانداردهای بین-المللی، افراد جوان با استعداد را از سراسر دنیا جذب کرده و افراد پر مهارت و فعالی را برای نیروی کار، خلق می نمایند. سیاست ملّی بر آن است که ارتباطات را میان خوشه‌های دانایی در درون شهر مورد حمایت قرار دهد. نهادهای سطح سوم (به منظور برآورد نیازهای بازار و درخواست آموزشی دانشجویان) با یکدیگر همکاری می‌کنند. پیوندهای نیرومند میان کسب و کار، اجازه‌ی توسعه ی مراکز تعالی تحقیق و توسعه (R&D) که بخش مهمی را در اقتصاد شهر می‌سازند را فراهم می آورند. این فضا محیط کسب و کاری را خلق می نماید که همکارانه و رقابت آمیز است. ارزش شرکت های بومی کوچک به خوبی درک شده و کار آفرینی نیز به خوبی مورد ارتقاء و حمایت قرار گرفته شده است. زیرساخت فیزیکی به خوبی توسعه یافته است. شرایط محیط زیست زندگی پرکیفیت، ادغام دانایی، جامعه و فعالیت های تجاری در دوبلین را پایدار می دارد. اتصال (به عنوان یک ویژگی ضروری شهر) با خدمات با پهنای باند گسترده که به صورت یکسان برای سازمان‌ها و افراد در همه ی پله‌های نردبان اقتصادی قابل دسترس است، تسهیل می شود. همگان به خدمات اینترنت و آموزش سواد پایه ی کامپیوتر، دسترسی دارند. گروه های اجتماعی برای فعالیت های تربیتی و تجهیز کامپیوتر، مورد حمایت قرار می-گیرند. اتاق بازرگانی دوبلین، نقش تعیین کننده ای را برای ترسیم راهی که دوبلین می تواند به عنوان یک شهر دانایی پدیدار شود، بازی می کند.
طرح عملیاتی دوبلین در سال 2012 شامل موارد زیر بوده است:
 توسعه ، جذب و ارتقاء نیروی کار خلاق، ماهر و کارآفرین
 عرضه ی نسل بعدی زیرساخت IT
 نشان دار کردن تجاری ناحیه‌ی دوبلین بزرگتر به عنوان منطقه ی شهر دانایی (23)

دلفت
این روزها، اقتصاد شهر دلفت به صورت مستحکمی بر اساس دانایی و توریسم پایه گذاری شده است.
شهر دانایی دلفت، نشانگر همکاری میان این چهار نهاد است:
1/ آموزش
2/ نهادهای پژوهشی
3/ کارآفرینان
4/ حکومت
ارکان راهبردی اصلی دلفت شامل:
 درگیری فعال کسب وکارها و یا نهادها
سازمان‌ها ونهادهای متنوعی در این همکاری درگیر هستند که شامل دانشگاه فناوری، آموزش پیشه ای عالی، سازمان پژوهش های علمی کاربردی هلند، شهرداری دلفت، اتاق بازرگانی ، سه شرکت شبکه ی دلفت، کنفدراسیون صنعت و کارفرمایان هلند می باشند. مقامات سیاسی بلند مرتبه، در هیئت مشورتی، دارای کرسی هستند. کمیته ی اجرایی نهاد شهر دانایی دلفت، با کارمندان
" اتحاد دانایی" هلند جنوبی همکاری می نماید.
 اقتصاد دانایی
اقتصاد دانایی با شتاب در جریان است. تقریباً نیمی از شغل‌های دلفت از مشاغل دانایی محور می باشند. تعداد 13 هزار دانشجو در دانشگاه فناوری دلفت، یک جریان پایدار از افراد پر کیفیت را تضمین می‌نمایند. آن ها همچنین بنیان ده ها شرکت جدید را سالانه نوید می دهند که شامل بسیاری از شرکت‌های آغاز یابنده‌ی فناورانه می باشند.
 دوری از اقتصاد محلی
اقتصاد دانایی دلفت یک اقتصاد محلی نیست، جهانی باز برای بسیاری از شرکت و نهادهای دانایی است. توافقنامه های همکاری اغلب در سطح ملی منعقد می شوند. پس از کار در شهر دانایی دلفت برای 10 سال، پروژه‌های برانگیزنده در سطح استانی، گسترش می یابند. از این رو، نهاد شهر دانایی دلفت، نقش عظیمی را در بنیان نهادن "اتحاد دانایی" در جنوب هلند، ایفا می-نماید.
 حمایت
چتر حمایتی نهاد شهر دانایی دلفت بر روی پروژه ها و محصولاتی است که موجب درخشش شهر می گردند. در این گذر، دلفت می تواند ویژگی خود را به صورت مرکز فناوری دنیا رخنمون نماید (23).

سنگاپور
این کشور - شهر برنده ی جایزه‌ی تحسین برانگیزترین شهر دانایی در سال 2007 بوده است. سنگاپور به عنوان نقطه ی پیشگام مرکز فعالیت منطقه ای جهت جذب همکاری‌های چند ملیّتی و شرکت های محلی در نظر گرفته می شود که آن ها به این شهر به عنوان پایگاه تولید محصولات با ارزش افزوده و خدمات وابسته به تولید برای شرکت‌های تابعه در منطقه می نگرند. این کشور - شهر در جنوب آسیا، سرویس های ادارات مرکزی همکاری های چند ملیتی را در منطقه مجذوب خود کرده است. دولت سنگاپور بر این باور رسیده است که لازم است شرکت های محلی کوچک و متوسط را تغذیه نموده تا یک هسته از شرکت های در کلاس جهانی با شایستگی های مرکزی را بنیان نهد تا این شرکت‌ها بتوانند در صحنه ی اقتصاد جهانی به رقابت بپردازند. بدین گونه، هیئت توسعه‌ی اقتصادی سنگاپور، طرح 10 ساله ی دانایی محوری را برای تبدیل سنگاپور به عنوان مرکز فعالیت جهانی نیرومند و پرجذبه ای برای صنایع دانایی محور در تولید و خدمات بازرگانی با تأکید بر فناوری، نوآوری و توانمندی ها، به اجرا در آورده است.
ایده این گونه است که MNCs بیشتر فعالیت-های دانایی محور کلیدی خودشان را در سنگاپور مستقر کرده و شرکت های محلی با فعالیت‌های دانایی محور بیشتری رو در رو قرار گرفته و به بازیگران در کلاس جهانی تبدیل شوند. چنین طرحی، به ادغام سنگاپور در اقتصاد جهانی و برخاست آن بر پایه ی استعداد، دانایی و فناوری، با فراهم آوردن یک محیط کارآفرین نوآور پذیر جهت خلق کسب و کارهای نوین و رشد و آرایش شرکت های محلی و خارجی در کلاس جهانی می نگرد. همچنین، این شهر در تلاش است تا پایه ی فرهنگی خود را سیراب و سرمایه های اجتماعی دیگر را توسعه دهد. در دهه ی گذشته، سنگاپور به صورت موفقیت آمیزی پایه ی تحقیق و توسعه (R&D) خود را رشد داده، نخبگان خلاق و برجسته ی علمی را جذب کرده و همکاری های تحقیق و توسعه میان بخش مردمی و شرکت های خصوصی را تغذیه نموده است. امروزه سنگاپور جایگاه رهبری جهانی در گستره های تولیدات همچون محصولات الکترونیک و پتروشیمی را به دست آورده است. شهر - دولت سنگاپور همچون یک پایه ی جذاب برای فعالیت های تولیدی پیچیده، هماهنگ با حرکت آن به سوی اقتصاد دانایی محور و پژوهش محور خودنمایی می کند. این تأکید بر روی نوآوری و فعالیت های پرسرمایه و نیروی کار جهانی، سنگاپور را به شهر - دولتی که شرکت های چینی و هندی می-توانند بین المللی شوند و جایی که شرکت های آمریکایی و اروپایی می توانند به دروازه ی آسیا وارد شوند و جایی که دیدگاه های آینده این منطقه پرشتاب و پویا ریخته می شود، تبدیل نموده است (23).

ملبورن
این شهر که مرکز ایالت ویکتوریا است از دید اقتصادی پس از سیدنی جای می گیرد و دومین شهر بزرگ استرالیا با جمعیت 6/3 میلیون نفری بوده و به عنوان یک درسنامه ی شهرهای دانایی معرفی گردیده است (2و24).
از سال 1996، دولت ویکتوریا با اتخاذ راهبرد فناوری و مولتی مدیا تحت عنوان "ویکتوریا 21" ، طراحی این شهر به سوی اقتصاد دانایی محور را آغاز نمود. با تأکید بر توسعه‌ی بین المللی، چشم انداز "ویکتوریا 21" در سال 1999 ویرایش گردید و به راهبرد "ویکتوریای جهانی" تبدیل شد که سپس به نام " اتصال یافتن ویکتوریا " (ویکتوریا مولتی مدیا، 2002) تغییر نام یافت. این راهبرد نخست بر جامعه‌ی یادگیرنده ، رشد صنایع آینده، ترقی تجارت الکترونیکی، اتصال جوامع، بهبود زیرساخت و دسترسی و ارتقای سیاست های جدید تأکید دارد. در سال 2002، دولت ویکتوریا، چشم انداز دولت الکترونیک خود را تحت عنوان "جای دادن مردم در مرکز" ، ارائه داد. در میان این راهبردها، ابزار مهمی که برای توسعه ی دانایی محور ملبورن اتخاذ شده است، طرح های توسعه ی شهری است تا شکوه آن را به صورت شهری پر از نوآوری، فرهنگی و زنده، جذاب با تأکید بر مردمان و به شکلی پایدار نمایان سازند. با این راهبردها و طراحی-های شهری، ساز و کارهای توسعه ی ملبورن به صورت یک شهر دانایی، امکان پذیر شده است. البته بر اساس ادبیات جهانی نمی توان به سادگی از واژه ی شهر دانایی بر اساس راهبردهای طراحی شده استفاده نمود و نیاز به فرهنگ قوی، بنیان سرمایه ی انسانی و اقتصادی است تا فرهنگ سازی شهر دانایی صورت پذیرد.
در زیر به پیاده سازی عناصر شهر دانایی و عوامل آن در شهر ملبورن می پردازیم (25):

فناوری و ارتباطات
به نقش برجسته ی فناوری، در توسعه ی شهر دانایی ملبورن، با راه اندازی پورتال دولت الکترونیک، تحت عنوان "ویکتوریا آنلاین" تأکید شده است. زدودن شکاف دیجیتالی با فراهم آوردن مهارت های ICT در جامعه، ایجاد دسترسی و حمایت از توسعه‌ی وب سایت های کسب و کار و جامعه از سیاست های دولت الکترونیکی ویکتوریا است. در نتیجه ی این تلاش‌ها، از سال 2001 تا 2006، کاربرد شهروندان از اینترنت از 41 درصد به 67 درصد رسید که 70 درصد از این ارتباطات، به ارتباطات با پهنای باند گسترده، دسترسی داشته‌اند.

برنامه های انجام شده برای زدودن شکاف دیجیتالی شامل:
 آموزش اینترنت برای 50 هزار شهروند
 اختصاص اعتبار به 39 انجمن جهت پروژه های تجارت الکترونیکی برای توسعه ی کسب و کارهای محلی
 اتصال تعداد 146 مدرسه روستایی به اینترنت
 ارائه‌ی آموزش تجارت الکترونیکی در 6 مرکز
 اعتبار به گروه‌های گوناگون جامعه برای توسعه‌ی وب سایت‌های خود
 دسترسی به اینترنت در تمام کتابخانه های عمومی
در همین زمان، دولت ویکتوریا با تدوین سیاست ها و برنامه های گوناگون در راه توسعه‌ی زیرساخت های فناوری و گسترش تحقیق و توسعه (R&D) گام برداشت.

خلاقیت و زیرساخت فرهنگی
دولت ویکتوریا در تشویق نوآوری و توسعه‌ی دانایی، جهت خلق یک اقتصاد دانایی محور نیرومند، از هیچ تلاشی خودداری ننمود تا بدین سان موجب جذب کارگران دانایی گردیده و به عنوان یک نقطه ی کلیدی در صنایع تولید کننده ی دانایی قرار گیرد. با برگزاری نشست ها و کنفرانس های علمی و دعوت از اندیشمندان صاحب‌نظر و کارآفرینان و پژوهشگران، زیرساخت های فرهنگی جهت گسترش نوآوری و رشد دانایی انجام پذیرفت (مانند نوسازی، بهسازی موزه‌ها، مراکز هنرهای معاصر، گالری‌های ملّی، کتابخانه‌ها و تئاترها). با تأکیدورزی فراوان بر سیمای چند فرهنگی شهر، هم اکنون ملبورن نقطه‌ی آتشین هنر و موسیقی و معماری در استرالیا است. احترام به مقوله ی چند فرهنگی، این شهر را به شهر تحمل پذیر فرهنگ ها و پذیرش مهاجرین با زمینه های تاریخی گوناگون تبدیل کرده است و مردمان بیش از 140 ملیت در آن زیست می‌کنند. این جذبه های فرهنگی، شهر را به یک شهر توریستی تبدیل نموده است و در سال 2004 بالغ بر 30 میلیون نفر از آن بازدید کرده اند و این شهر شاهد برگزاری ده ها رویداد بزرگ فرهنگی و ورزشی است.

سرمایه‌ ی انسانی
با تأکید بر اندیشه ی تبدیل ملبورن به یک شهر دانایی، پروژه های پیشاهنگ فراوانی بر روی توسعه ی مهارت شهروندان، به ویژه در بخش دانایی، طراحی گردید تا سرمایه ی انسانی را در میان ساکنین افزایش دهند. همچنین به نقش برجسته ی دانشجویان و نهادهای آموزشی در رشد و توسعه‌ی دانایی محور، بی‌نهایت پافشاری گردید؛ زیرا این گونه دریافت گردید که از طریق تقویت توسعه ی آموزش و پژوهش می توان به توان رقابت پذیری شهر در صحنه ی اقتصاد جهانی نائل آمد.
سودمندی های زیر را می توان از رشد و توسعه ی دانشگاه ها متصور شد:
1/ توسعه و تغذیه ی سرمایه ی انسانی
2/ افزودن ذخیره ی دانایی
3/ عملکرد به عنوان یک پیش‌ران کلیدی اقتصادی از طریق نوآوری و تحقیق و توسعه (R&D )
4/ بنیان مراکز فعالیت برای خلق، تغذیه و ارائه -ی زیرساخت‌های فرهنگی
سرمایه گذاری دیگر بر روی نیروی انسانی از طریق جذب دانشجویان بین المللی انجام گردیده است. بیش از پنج درصد از جمعیت این شهر، دانشجویان می باشند. تعداد دانشجویان بین المللی در ملبورن در سال 2002 بیش از 33 هزار نفر بود که این شهر را پس از نیویورک، لندن و لوس آنجلس در رتبه ی چهارم جهانی قرار داد و پس از این شهر، شهرهای سیدنی، سان فرانسیسکو و بوستون قرار داشته اند. تعداد هشت دانشگاه در این شهر، یک سوم توده ی دانشجویان بین المللی استرالیا را به خود جذب نموده اند که با ارائه ی آموزش سطح سوم و پژوهش های مشارکتی با کمپانی های بین المللی مانند 3M ، BMW ، بوش، فورد، GE Money ، IBM ، NEC ، فلیپس، توشیبا، تویوتا و Unisys طراحی نموده اند.

کارگران دانایی
این شهر توانسته است در جذب کارگران دانایی بسیار موفق عمل نماید؛ به گونه ای که هم اکنون نزدیک به نیمی از نیروی کار آن را کارگران دانایی تشکیل می‌دهند که شامل مدیران و کارگزاران، متخصصین و کمک متخصصین می باشد. در سال 2006، نسبت کارگران دانایی به کل کارگران، به 9/44 درصد رسید. مالیه و خدمات کسب و کار و نیز بخش سلامت و تندرستی از بزرگترین صنایع دانایی محور شهر هستند.
صنعت ساخت فیلم در این شهر از شواهد صنایع خلاق این شهر دانایی محسوب می گردد. کارگران صنایع خلاق در سال 2006، تا هفت درصد از سطح اشتغال را در این شهر به خود اختصاص می‌داده است. خوشه های توسعه‌ی شهری و پیوستگی های فضایی ، زمینه های جابه‌جایی صحنه -ی اقتصادی ملبورن را از صنعت ساخت و ساز در قرن بیستم به اقتصاد دانایی در هزاره ی جدید، فراهم آورده اند تا این شهر مملو از مشاغلی همچون آنالیست های کسب و کار ، متخصصین کامپیوتر، متخصصین حقوقی، مدیران مالیه، تولیدکنندگان رسانه ای، مدیران ICT و مدیران سیاست و برنامه ریزی شود. بر اساس تغییر فضایی شهر، این مشاغل در مرکز ملبورن تمرکز یافته اند. از این رو، چند گذرگاه کلیدی برای زیست پذیری و شکوفایی این شهر متصور شده اند:
1) توسعه‌ی ملبورن به عنوان دروازه ی زیست فناوری استرالیا و منطقه‌‌ی آسیا - اقیانوسیه
2) اصلاح وجود نقصان مهارتی در بخش ICT و مشهور نمودن این شهر به عنوان پایتخت ICT استرالیا
3) جذب صنایع و کسب و کارهای دانایی محور راهبردی به ملبورن و حمایت و تسهیل کسب و کارهای نوآورانه ی آغاز یابنده
4) ارتقاء رشد خدمات آموزش سطح سوم در ملبورن
5) توسعه و ارتقاء ملبورن به عنوان مکانی که فرهنگ های کسب و کار دیگر را درک کرده و ضمن احترام به آنان، به صورت موفقیت آمیز به مبادله بپردازد.
6) توسعه و ارتقاء نیروی کار پر مهارت و متنوع ملبورن در سطح منطقه، ملّی و جهانی جهت جذب پروژه های جهانی
7) افزایش و ارتقاء زیست پذیری ملبورن و گزینش-های شیوه ی زندگی
بر اساس طرح راهبردی ملبورن 2030 و چشم انداز آن، خوشه‌های دانایی و اقتصادی، نقشی بحرانی را در موفقیت توسعه ی شهری دانایی محور آن شهر ایفا می کنند. از این رو، دسترسی به جاده، شبکه‌ی راه آهن، فرودگاه ها و بنادر و نیز دسترسی به خدمات برای ارتباط خوشه های صنعتی رقابت پذیر در صحنه ی جهانی، از اولویت های طراحی شهری در این شهر می باشند.
از نکات برجسته ی عملکردهای راهبردی این شهر، طراحی آن و قانونمندی آن به گونه ای که مناطق اطراف پردیس های دانشگاه ها به صورت بخش های دانایی تبدیل شوند؛ به گونه ای که در این بخش ها با رشد صنایع با فناوری برتر، در پیوستگی با دانشگاه ها قرار گیرند. این بخش های دانایی، نقش مهمی را در زیرساخت تحقیق و توسعه (R&D) شهر بازی کرده اند. این بخش ها فرصت پیوند، انتشار فناوری و ثمر دهی مقاطع میان کسب و کارهای با فناروی برتر، آکادمیک و تسهیلات R&D بخش عمومی را فراهم آورده اند. در حقیقت، این بخش های موفق، به عنوان کاتالیست جهت جذب افراد نخبه و سرمایه عمل نموده و توده ی بحرانی را در گستره های ویژه ی پژوهش و تجاری سازی ایجاد کرده اند.
شهر ملبورن با حمایت های سخت افزاری و مالی از شرکت‌های کوچک، متوسط و بین المللی، توانسته است در علوم فناوری، زیست فناوری، خدمات مالی، هوا - فضا و طراحی، گوی سبقت را از کشورهای دیگر برباید. موقعیت و سطوح اشتغال بعضی از خوشه های این صنایع در تصویر 52 نشان داده شده است.
ملبورن رتبه‌ی بسیار خوبی در میان فهرست زیست پذیرترین شهرهای جهان به خود اختصاص داده است. کیفیت زندگی و مکان در این شهر، نقش چشمگیری در این رتبه بازی می کند؛ این همه، برخاسته از راهبردها و طراحی هوشمندانه‌ی توسعه‌ی شهری و فضای اجتماعی - فرهنگی این شهر است. این موفقیت ها، منحصر به آوردن نه تنها تمام انواع کسب و کارها، آموزش، خوشه های R&D گرد هم بوده بلکه در دیگر خوشه ها همانند توریسم، ورزش، هنر و فرهنگ نیز نقش داشته اند تا این شهر را به یک شهر دانایی مبدل نمایند (25).

نتیجه گیری
نگرش در مدل های توسعه ای شهری که از آن ها نام بردیم، این درس را به ما می آموزد که هر چند که گذر به سوی شهر دانایی که پایدارترین شکل توسعه‌ی شهری است توسط هر شهر به گونه ای منحصر به فرد طراحی گردیده است ولی حاوی گلوگاه های مشترکی می‌باشند که هر طراح شهر دانایی بایستی این گلوگاه ها و گذرگاه های راهبردی را در آمیزه ای از شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی - اجتماعی و جغرافیایی خود به کار گیرد.
نخستین نقطه ی مشترک، وجود یک خرد جمعی و میل سیاسی به تغییر در وضعیت موجود و گام برداشتن به سوی یک شهر تمام عیار دانایی بوده است. سیاست‌گذاران با ارائه ی چشم انداز، فراهم آوردن سیستم ارتباطی و احترام به تنوع فرهنگی و شبکه سازی با دیگر افراد و نهادهای محلی، ملّی و بین المللی، در تدوین "چارچوب طرحی راهبردی" جهت هدایت کارگزاران برای شکل دهی شهر دانایی و بنیان نهادن نهادهای نیرومند اقتصادی و فرهنگی حمایتی، نقش بی‌همتایی را ایفا نمودند. همچنین حمایت حکومت مرکزی در هماهنگی با برنامه های دولت محلی در فراهم آوردن چتر حمایتی از شرکت-های نوپا با فناوری های برتر، وضع قوانین و مقررات جهت زدودن موانع سیاسی به منظور رشد اقتصادی و نیز تأمین اعتبارات ویژه جهت زیست پذیری شهر نیز فراموش ناشدنی هستند. نقش دانشگاه ها، به ویژه دانشگاه های تحقیقاتی در تربیت و آموزش کارگران دانایی و ایجاد سکویی برای پدیداری شهر دانایی، خلق و توسعه و نگهداشت فناروی های نوین جهت صنایع نوپدید، مشارکت در بهبودی کیفیت زندگی و فرهنگ و نیز جذب شرکت های با فناوری پیچیده و سطح بالا از طریق الگو های مشارکتی در صنعت، نقش بی‌همتایی را در مسیر توسعه‌ی دانایی محور بازی کرده اند. شرکت های بین المللی بزرگ نیز یک نقش کاتالیستی را در گسترش شهر دانایی، با ایجاد ارتباطات با دانشگاه های تحقیقاتی عمده ی شهر، همچون منبعی از نیروی کار نخبه برای توسعه‌ی شرکت های جدید، بازی کرده اند. این شرکت ها همچنین در خلق مشاغل جدید و حمایت غیر مستقیم از کیفیت زندگی شهری، مشارکت نموده اند. شرکت های کوچک و متوسط نیز بی‌نهایت در تجاری سازی نوآوری، تنوع و گستردگی پایه ی اقتصادی شهر، تولید شغل و امکان سرمایه گذاری خطر پذیر از دل برآمدن شرکت های جدید از دانشگاه ها و دیگر نهادهای پژوهشی، مؤثر بوده اند.
در نهایت، توجه به فناوری و ارتباطات، بهبود و ارتقاء زیرساخت های فرهنگی و خلاقیتی، توجه بی‌نهایت به سرمایه ی انسانی کارگران دانایی و گسترش توسعه ی شهری، با تأکید بر کیفیت زندگی و زیست پذیری شهر را می توان از نکات برجسته ی راهبردی جهت توسعه‌ی شهرهای دانایی قلمداد نمود (23).

 دانلود PDF

• < قبلی