توسعه و فرهنگ توسعه - درآمدي بر مشکلات پيش روي توسعه استان بوشهر

توسعه و فرهنگ توسعه - درآمدي بر مشکلات پيش روي توسعه استان بوشهر
دکتر رضا آذين

در سال هاي اخير، استان بوشهر گام به گام در مسير توسعه پيش رفته است، مسيري که پيش از اين استحقاق آن را داشت و دارد، همچنان که ساير مناطق کشور استحقاق آن را دارند. به دلايل پيدا و پنهان، اين خطه از مملکت ساليان دراز از رسيدن به آن چه استحقاق داشت محروم مانده بود. در مدتي کمتر از يک دهه قبل، عدم وجود زير ساخت هاي لازم به عنوان پيش نياز هاي توسعه در استان، به طور عملي امکان هرگونه فعاليت پويا را سلب مي نمود. همچنين، برخي از زير ساخت هاي اقتصادي استان مانند بندر که قدمت زيادي در تاريخ و اقتصاد اين منطقه از کشور داشت و بخش قابل توجهي از ساکنين استان به آن به عنوان منبع درآمد تکيه داشتند، به دليل بي توجهي ها در حال محو شدن بود. اختصاص نيافتن بودجه کافي، براي ساليان متوالي يکي از عوامل مهم توسعه نيافتگي در اين استان به شمار مي رفت، به نحوي که ساير عوامل توسعه نيافتگي را تحت الشعاع قرار داده بود.
همزمان با آغاز و گسترش فعاليت هاي صنعتي در منطقه جنوبي استان، مطالبات مدني، پيگيري هاي مديران استان و نماينده گان استان هاي نفت خيز و گاز خيز در مجلس ششم و همزمان اراده دولت آقاي خاتمي بر رفع محروميت از چهره استان هايي همچون بوشهر نتيجه داد و قوانين و مصوبه هايي همچون "اختصاص دو در هزار درآمد هاي نفت" و "اختصاص 5/1 ريال درآمد هاي گاز" و نظاير آن تدوين و اجرا شد که در نتيجه، بودجه هاي استان افزايش يافت.
مديريت ارشد استان با درک صحيح از کمبودها و نيازهاي استان و با در نظر گرفتن اين حقيقت که هرگونه توسعه بعدي نيازمند وجود زير بناهاي اساسي است، بخش قابل توجه اي از اين بودجه ها را در سال هاي اخير با جديت و به درستي صرف احداث و تقويت امور زير بنايي و زير ساخت هاي استان نموده است. ذکر دستاوردهاي متعدد استان در اين بخش در حوصله اين نوشتار نيست و فرصت جداگانه اي را مي طلبد. تلاش هاي استاندار محترم و مديران ايشان در اين بخش قابل تقدير است. هر چند استان تا رسيدن به وضعيت مطلوب راه درازي دارد و به عنوان مثال، دسته اي از مطالبات نظير اشتغال، آب آشاميدني، برق، بهداشت و درمان، گاز رساني، حمل و نقل عمومي و ... که پيش از اين نيز در تمام نقاط استان وجود داشته است، از جمله مطالبات پا برجا و حل نشده در طي نزديک به 3 دهه پس از انقلاب است. متاسفانه اين مشکلات که به نوعي ريشه اي مي باشند و در برخي استان هاي ديگر هم کم و بيش مشاهده مي شوند، باعث مي شود حجم عظيم خدمات و اقدامات دولت آقاي خاتمي و مديريت ارشد استان يا ديده نشود و يا کمرنگ جلوه داده شود.
از سوي ديگر، افزايش بودجه استان در سال هاي اخير باعث شده تا ساير مشکلات فراروي توسعه استان بوشهر خود را نشان دهند. اين مشکلات، ريشه مادي ندارند و ناشي از کمبود نيروي انساني و مسائل مربوط به توانمندي هاي آن در سطوح مختلف علمي، فني، مديريتي، اجرايي و مهارتي مي باشد. به بيان ديگر، امروز در استان بوشهر مساله نياز به نيروي انساني ماهر، دانش آموخته، فني و کارآفرين در سطوح ياد شده واضح تر از هر زمان ديگري مشهود است. اين معضل که در سطوح مختلف جامعه لمس مي شود تا همين جا نيز به عنوان نيروي بازدارنده در بهره گيري مناسب و بهينه از امکانات و فرصت هاي ايجاد شده در استان عمل نموده است.
بايد توجه داشت که ذهنيت هاي سنتي از حيات، معاش و مديريت در استان، فرصت ها را به راحتي از استان خارج مي سازد. کمبود دانش و فعاليت هاي مبتني بر دانش، نداشتن مهارت هاي لازم در به کارگيري ابزارهاي دانشي در انجام امور، و کمبود مراکز آموزشي و پژوهشي فعال در اين زمينه ها باعث عقب ماندن استان در بهره برداري از فرصت هاي موجود و خلق فرصت هاي جديد گرديده است.
علاوه بر مشکلات و کاستي هاي مربوط به نيروي انساني توانمند و کارآمد، مسائل فرهنگي نيز از چالش ها و موانع مهم در راه توسعه استان به شمار مي روند. از جمله اين معضلات مي توان به فراگير نشدن فرهنگ کار و کارآفريني، نداشتن اعتماد به نفس لازم در فعاليت هاي مختلف، نجابت و کم رويي افراد در معرفي و ارائه توانمندي هاي خود، ... اشاره نمود. اين دسته از مشکلات داراي ظرافت ها و پيچيدگي هاي خاص مي باشند و راه حل هاي ظريف، حساب شده و مستمري را مي طلبند.
واقعيت هاي استان بوشهر در اين برهه از زمان بيان گر اين حقيقت است که اگرچه نياز به بودجه براي عمران، آبادي و توسعه، غير قابل انکار است، اما مهمتر از آن، داشتن فرهنگ توسعه و اراده جمعي براي گام برداشتن در مسير توسعه مي باشد. اراده اي که مبتني بر دانش، انديشه، فرهنگ، خلاقيت، ابتکار عمل و اعتماد به نفس و به طور خلاصه مبتني بر انسان دانش آموخته و فرهيخته به عنوان سنگ بناي توسعه دانش محور و به کار گيرنده ابزار مي باشد. اراده اي بومي (محلي،ملي) که از درون جامعه و بر مبناي نيازهاي آن شکل گرفته باشد.
از اين رو، تلاش براي ايجاد زيرساخت هاي لازم و هدفمند با اين نيازها در استان بوشهر ضرورت دارد. تشکيل مراکز رشد و پارک هاي علم و فناوري، گسترش فعاليت انجمن هاي علمي و تخصصي ملي و بين المللي در استان، توسعه مراکز پژوهش و فناوري در بخش دولتي و خصوصي بخشي از اقدامات ضروري در اين راه مي باشد که گام هاي اوليه آن در استان انجام شده است.
همچنين، چاره انديشي در خصوص مسائل فرهنگي استان براي درک و بسط فرهنگ توسعه حضور و تاثير گذاري شهروندان بر روند توسعه استان از ضروريات و نيازهاي اساسي استان مي باشد. در اين راستا، توجه به راه هاي تقويت اعتماد به نفس عمومي و رساندن جامعه به اين باور که "اگر بخواهيم، مي توانيم"، از مهمترين اولويت ها به شمار مي رود.
باور داشتن به اثر بخشي کار جمعي همراه با آگاهي و توام با تلاش و پيگيري مستمر تا رسيدن به مقصود، از ديگر مسائل فرهنگي مي باشد که کمبود آن در جامعه استان بوشهر مشهود است و مي بايد به نحو مفيد و تاثير گذار تبيين شده در ميان شهروندان گسترش يابد. تجربه نشان داده است که هرگاه اقدامات مديران و مطالبات شهروندان با آگاهي و روشن گري و با افق ديد وسيع همراه بوده است و جامعه (شهروندان-مديران)، وظايف و پيگيري هاي خود را به طور مستمر انجام داده است، نتيجه مطلوب حاصل شده است. احياي بندر پس از حدود يک دهه رکود مثال خوبي در اين زمينه مي باشد. در دهه گذشته، بندري قديمي که قرن هاي متوالي به عنوان دروازه ورود تمدن به کشور عمل مي نمود و نقش به سزايي در اقتصاد کشور و منطقه ايفا مي نمود، به وضعي رسيده بود که از نظر مديران پايتخت نشين و نا آشنا به مزيت ها و پيشينه استان، فاقد قابليت و ظرفيت هاي لازم براي فعاليت اقتصادي قلمداد مي شد و مي رفت که براي هميشه از دور خارج شود. با طرح آگاهانه و پيگيري موضوع از سوي شهروندان، تلاش ها و پيگيري هاي مداوم و مبتني بر علم و استدلال منطقي مديريت ارشد و نماينده گان استان در مجلس، بندر بوشهر به تدريج احيا شد و امروز به عنوان يکي از منابع رونق اقتصادي استان به شمار مي رود، هرچند هنوز براي رشد بيشتر و رسيدن به جايگاه واقعي خود در ميان بنادر جنوبي جاي بسيار براي کار و برنامه ريزي و پيگيري دارد.
همچنين، با توجه به اثر بخشي تدريجي و زمان بري اقدامات فرهنگي در جامعه، هرگونه تاخير در اين زمينه به معناي عقب ماندن فرهنگ از توسعه فيزيکي استان مي باشد که پيامدهاي خوشايندي را به دنبال نخواهد داشت. از اين رو، پرداختن به مسائل فرهنگي استان با رويکرد توسعه با انجام يک مطالعه جامع و مفصل در چند فاز و در قالب يک تيم برجسته و حرفه اي مي بايد يکي از اقدامات فوري استان قرار گيرد.
کلام آخر اين که توسعه در استان بوشهر نيازمند يک تحول اساسي در سازمان ها و دستگاه هاي متولي امور با رويکرد مبتني بر دانش مي باشد. پيش نياز توسعه استان بوشهر، تبيين و بسط فرهنگ آن در رده هاي مختلف جامعه، تقويت نيروي انساني در تمامي حوزه ها و انجام مطالعات و اقدامات اساسي فرهنگي در ايجاد روحيه خودباوري و تلاش مضاعف در شهروندان، دانش آموزان، متخصصين، فرهيختگان و مديران مي باشد. معذلک بايد توجه داشت که اين امور فقط به دست مديران هوشمند و آگاه به مسائل استان که ارزش لازم را به امور علمي قائل شوند و به تاثير پژوهش در پيش برد اين امور باور داشته باشند، انجام پذير است. مديراني فرهيخته که ضروريات فرهنگي و پيش نيازهاي فرهنگي توسعه را بشناسند و آن را به زير دستان خود منتقل کنند و برنامه هاي خرد و کلان را برمبناي مطالعات جامع فرهنگي و با استفاده از يافته هاي پژوهشي طراحي و اجرا نمايند. از اين رو، لازم است که نخبگان و فرهيختگان، جامعه را به سمتي هدايت کنند که در آينده به مديراني کمتر از اين رضايت ندهند و پذيراي مديراني باشند که سطح مطالبات استان را بدانند و بتوانند پاسخگوي آن باشند.

• < قبلی
• بعدی >