فرهنگ توسعه، مقوله اي فراموش شده در فرايند توسعه استان بوشهر

فرهنگ توسعه، مقوله اي فراموش شده در فرايند توسعه استان بوشهر

ابوالحسن گنخکي

در خصوص توسعه و راه هاي افزايش پايداري آن در استان بوشهر بسيار سخن ها رفته است؛ اما آنچه بدان کمتر توجه شده همانا مقوله «فرهنگ توسعه» مي باشد. گرچه درباره مفهوم توسعه ديدگاه ها و نظرات گسترده اي وجود دارد و بررسي چالش هاي توسعه در استان بوشهر، به بحثي تخصصي و فرصتي مناسب نياز دارد، اما در حالت کلي مي توان توسعه را فرايندي نرم افزاري و سخت افزاري در راستاي پيشرفت و بهبود وضع موجود دانست. از آنجا که توسعه به معني ساختن و نوآوري مي باشد، چگونگي بهره گيري از اين داشته هاي نوين و نوآوري ها نيز بسيار حائز اهميت مي باشد. براي نمونه وقتي کاربرد و فايده چيزي دانسته نشود، چه بسا به جاي اينکه آگاهانه در راستاي بهبود وضع موجود بکار گرفته شود، از سر ناداني و ندانستن چگونگي استفاده بهينه از آن، همه تلاش ها و کوشش هايي که در زمينه ساختن و ورود آن صرف شده است، فقط به دليل ندانستن شيوه بهره گيري به هدر رود. نمونه ها بسيارند؛ فرض کنيد روستايي که شغل بيشتر ساکنان آن دامداري و کشاورزي مي باشد و صبحگاهان و شامگاهان حيوانات اهلي کوچه هاي خاکي ده را قدم زنان مي پيمايند، پس از سال ها تلاش و کوشش به شهر تبديل شود تا با افزايش اعتبارات عمراني و امکانات، وضع زندگي شهروندانش بهتر شود.
روستا به شهر تبديل و در نتيجه دهداري کوچک روستا جاي خود را به اداره بزرگ شهرداري مي دهد. از مهم ترين وظايف شهرداري زيباسازي و افزايش سطح بهداشت محيط شهري مي باشد. در همين راستا شهردار، با همکاري يارانش به ايجاد فضاي سبز و راه اندازي سيستم جمع آوري زباله در شهر کمر همت بر مي بندد. مقدمات اجراي طرح فراهم مي شود. کوچه ها آسفالت و فضاي سبز ايجاد مي شود. اما بدليل عدم آشنايي ساکنين و مهم تر از آن بدليل ناآشنايي آنان با مقوله «شهرنشيني» و الزامات آن، درگيري بين مسئولين شهرداري و مردم آغاز مي شود؛ چهارپايان در فضاي سبز ايجاد شده به کوشش شهرداري، به چرا مي پردازند و آزادانه در خيابان ها رژه مي روند. زمان بسيار زيادي مي بايد سپري شود تا مردم به «تجربه» اصول و روش شهر نشيني و لزوم رعايت اصول زندگي در شهر را بياموزند و سپس اندک اندک از سر اجبار به آن تن دهند. آنچه باعث کاهش اصطکاک و برخورد ميان مردم و تحولات جديد در محل زندگي آنها مي شود، توجه جدي تر به آموزش شهروندان نسبت به حقوق و وظايف شهروندي مي باشد که اين فعاليت نرم‌افزاري را فرهنگ توسعه مي نامند؛ به عبارت ديگر در روستايي که به عنوان نمونه ذکر گرديد، چنان چه در زمان تغيير وضع موجود و انجام حرکت هاي سخت افزاري توسعه به بخش نرم افزاري آن نيز توجه و اهتمام جدي مي شد، چنين برخوردي پيش نمي آمد.
اين نمونه ساده را همه ما ديده ايم. اين امر زير مجموعه اي کوچک از فرايند توسعه جامعه مي باشد. وقتي در اثر کوشش ها و تلاش هايي گسترده، چرخ هاي توسعه و پيشرفت جامعه اي به حرکت در آمده و با سرعت و شتاب بيشتري مي چرخند، مقوله فرهنگ توسعه ضرورتي دوچندان مي يابد. در بحث مربوط به فرهنگ توسعه، از داشته ها و فرهنگ موجود جامعه در راستاي افزايش سطح آگاهي شهروندان نسبت به مقولات و شيوه هاي بهره گيري از آنچه توسعه و پيشرفت را سبب مي شود، استفاده مي شود.
امروز در نتيجه تلاش ها و کوشش هايي که در راستاي توسعه و پيشرفت استان بوشهر صورت پذيرفته است، زندگي در اين استان مفهومي ديگر يافته است. گرچه هنوز تا دستيابي به توسعه اي پايدار و برخورداري همه شهروندان از يک رفاه نسبي در زندگي، راهي طولاني در پيش است، اما آنچه مهم است تلاش بيشتر براي افزايش سطح اميدواري و گشايش بيشتر دريچه اي است که از آن طريق، نور اميد بر دل ها مي تابد. فعاليت هاي گسترده اي که در سراسر استان بوشهر، صرف نظر از مباحث مربوط به عدم رعايت عدالت نسبي در حق مردم شهرستان هاي نه گانه استان در حال انجام است، ضرورت توجه ويژه به پايدار نمودن اين حرکت را دوچندان مي نمايد؛ به عبارت ديگر درست است که منشاء اصلي اين حرکت توسعه گرايانه مردم استان بوشهر بوده اند و با حمايت هاي گسترده آنان اين فعاليت ها توسط دولت و مسئولين صورت مي پذيرد، اما نبايد فراموش کنيم که توسعه نيز آفاتي اساسي دارد وآسيب شناشي و پيشگيري جدي از شيوع اين آسيب هاست که توسعه را پايدار مي کند. مهم ترين آسيبي که در حال حاضر فرايند توسعه و پيشرفت آرام اما محکم استان بوشهر را تهديد مي نمايد، کم توجهي به مقوله «فرهنگ توسعه» در استان بوشهر مي باشد. هر روز شاهد حرکت هاي سخت افزاري گسترده اي شامل کلنگ زني، افتتاح و بهره برداري از طرح ها و پروژه هاي گوناگون در سراسر استان مي باشيم، اما متأسفانه توجه چنداني به فعاليت هاي نرم افزاري مورد نياز براي پايدار نمودن اين فرايند صورت نمي پذيرد و چنان چه اين روند تداوم يابد به محض کنار رفتن مسئوليني که به پشتوانه مردم در راستاي توسعه گام بر مي دارند، همه آنچه چندين سال در جهت ساختن آنها کوشش و فداکاري شده است، يک شبه فرو مي ريزد. بنابراين پيش از آنکه آن روز فرا رسد، مي بايد سيل بندها را محکم نمود. گسترش فعاليت هاي نرم افزاري توسعه نيز چيزي نيست جز حرکت مداوم و متناوب همه شهروندان استان بوشهر در راستاي ساختن خويش به عنوان يک موتور قوي براي فعاليت جمعي در فرايند توسعه. وقتي همه مردم استان بوشهر به عنوان موتور قوي و قدر در ميدان حاضر باشند، ديگر در لحظه کنار زده شدن مسئولين توسعه گرا، هيچ کس افسوس عدم توجه به آسيب هاي توسعه را نخواهد خورد و همه مردم يکصدا و با هم به ميدان آمده تا دستاوردهاي خويش در زمينه توسعه جامعه را پاس داشته و آن را گسترش دهند. 
اما راه هاي گسترش، ترويج و تعميق فرهنگ توسعه در جامعه کدامند؟ 
مطبوعات محلي که بدليل فعال نبودن تشکل ها در استان بوشهر، نقش آنان را نيز بر عهده دارند، مي توانند عاملي قوي در اين زمنيه باشند. صاحب نظران و علاقه مندان به توسعه اين ديار که دستشان با قلم آشناست، مي توانند نقشي اساسي در اين زمينه ايفا کنند. روزنامه نگاران استان بوشهر به جاي درگيرشدن و تخريب يکديگر، مي توانند با نگاه مثبت به فعاليت هاي همديگر، بطور جدي با هم در اين راستا گام بردارند.
البته نبايد فراموش کنيم که گسترش تعداد مطبوعات محلي و رشد کمّي آنان، زماني مي تواند مفيد واقع شود که در راستاي ترويج فرهنگ توسعه و تشويق مردم به خودسازي و فعاليت بيشتر جهت برخورداري از حقوق بيشتر و متناسب با جايگاه خود در تحولات کشور، چه از منظر اقتصاد و درآمدهاي ملي و چه از منظر فرهنگي با آن سابقه درخشان و زواياي ديگر، گام بردارند. در اين ميان اهتمام مسئولين امر در زمينه آموزش و تربيت روزنامه نگاران حرفه اي مي تواند نه تنها باعث افزايش کيفيت فعاليت مطبوعات محلي شود، بلکه علاوه بر گسترش فرهنگ توسعه، جايگاه استان بوشهر در زمنيه فعاليت هاي مطبوعاتي را به جايگاه تاريخي و واقعي خود در ميان مطبوعات محلي سراسر کشور نزديک خواهد کرد. 
يکي ديگر از راه هاي گسترش فرهنگ توسعه در استان بوشهر اهتمام فعالين در حوزه آموزش، شامل آموزش و پرورش، آموزش فني و حرفه اي، آموزش عالي و ... به گسترش روحيه خودباوري و خودسازي در ميان نسل جوان وآينده ساز مي باشد. گرچه افزايش سطح تحصيلات جوانان استان بوشهر و پذيرش آنها در مقاطع تحصيلي بالاتر جاي بسي اميدواري است، اما هنوز تا دستيابي به موقعيتي مناسب راهي طولاني در پيش است. از آنجا که در حال حاضر يکي از راه هاي تزريق نيروي انساني به فعاليت هاي بزرگ صنعتي در حال اجرا در استان بوشهر، بويژه در حوزه نفت، گاز و پتروشيمي، تربيت نيروي انساني ماهر، توانا و داراي دانش و مهارت هاي کاربردي مي باشد، توسعه و گسترش دامنه آموزش هاي عالي در استان بوشهر، از طريق فراهم نمودن بستر مناسب در زمينه راه اندازي مراکز آموزش علمي-کاربردي در استان بوشهر، که نه تنها با هزينه بسيار کمتر از دانشگاه هاي ديگر نيروي انساني مورد نياز را تربيت مي کند، بلکه بدليل نوع آموزش هاي ارائه شده به دانشجويان و ارتباط بسيار نزديک آموزش هاي ارائه شده و بخش هاي مختلف از جمله صنعت مي‌توان در مدت زماني مناسب، سهم استان بوشهر از فعاليت هاي بزرگ صنعتي صورت گرفته در اين استان را با سرعت چشمگيري افزايش داد. در اين ميان با عنايت به اينکه گسترش دامنه اين نوع از آموزش ها مستلزم درخواست و اعلام نياز دستگاه هاي اجرايي مي باشد، قطعاً همکاري و مساعدت مديران دستگاه هاي اجرايي نه تنها نيروي انساني ماهر و متخصص مورد نياز صنايع و بخش هاي مختلف استان را فراهم مي نمايد، بلکه اين امر، بالفعل نمودن پتانسيل ها، استعداد ها و انرژي هاي بالقوه موجود در استان بوشهر را در پي‌خواهد داشت و در دراز مدت نيز جهشي عميق و پايدار در فرايند توسعه اين استان ايجاد خواهد نمود. 
تشکل هاي غيردولتي و حتي دولتي فعال در استان بوشهر نيز مي توانند به سهم خويش در زمينه گسترش ترويج فرهنگ توسعه، بسيار مفيد واقع شوند. اکنون ده ها تشکل غيردولتي داراي مجوز فعاليت از وزارت کشور، سازمان ملي جوانان و ... در استان بوشهر داراي مجوز فعاليت مي باشند و چنانچه فعالين علاقه مند به توسعه استان بوشهر به گسترش و تعميق فرهنگ توسعه، افزايش آگاهي و بيداري مردم توجه نموده و در صدد ايجاد حرکت و جهش در فرايند توسعه مي باشند، فعاليت در اين تشکل ها نه تنها باعث گسترش روحيه فعاليت جمعي خواهد شد، بلکه با اندکي شکيبايي و حرکت گام به گام مي توان تأثيري شگرف بر فرايند توسعه جامعه داشت؛ چرا که تشکل هاي غيردولتي به عنوان يکي از پايگاه هاي تربيت و پرورش مديران آينده جامعه شناخته مي شوند، و توجه به اين مقوله ما را از آينده مطمئن خواهد ساخت. با اين وجود فراموش نکنيم که راه هاي ديگري نيز جهت ايفاي نقش اساسي در بخش نرم افزار فرايند توسعه وجود دارد و موارد فوق نيز فقط جهت ياد آوري ذکر شد. 
بنابر آنچه رفت، همان طور که در بخش سخت افزاري توسعه، جهت تحقق و دستيابي روان تر به اهداف از پيش تعيين شده، به برنامه اي منسجم نياز است، قطعاً دستيابي به توسعه اي پايدار بدون توجه به بخش نرم افزاري آن، همه دستاوردها با يک زلزله و لرزش کوچک ويران خواهد شد؛ به عبارت ديگر، اگر فرايند توسعه پايدار جامعه را چون بنايي در نظر آوريم، ستون ها، سقف و ديگر چيزهاي قابل مشاهده در بخش سخت افزار جاي مي گيرند و امور برنامه ريزي، پي ريزي و بسترسازي در بخش نرم افزار؛ به همين دليل هر چند ستون ها محکم، قطور و غول پيکر باشند، چنانچه بر بستري مناسب و استوار بنا نشوند، اين ساختمان با يک زمين لرزه و حتي طوفاني نه چندان سهمگين، فرو ريخته و نه تنها عامل رفاه و آسايش ساکنين آن نخواهد بود، بلکه نگون بختي را براي آنان که به زيربناها توجه ننموده و شيفته و شيداي زيبايي ظاهر ساختمان شده اند، به ارمغان خواهد آورد. از اين رو از همين امروز، گر چه بسيار دير شده است، ضروري است در کنار برنامه ريزي در بخش سخت افزاري توسعه، به برنامه ريزي در بخش نرم افزاري يا همان «فرهنگِ توسعه» کمر همت بربسته تا فردا غم ناداني و فراموشي امروز را نخوريم و مهم تر اينکه آيندگان و نسل هاي آينده، ما را به کوتاهي، غفلت و توجه ويژه به ظواهر توسعه، متهم ننمايند.
به اميد فرا رسيدن روزي که نه تنها شاهد استاني توسعه يافته در دو بخش سخت افزاري و نرم افزاري باشيم، بلکه استان بوشهر و زندگي مردم آن، الگويي مناسب براي مردم ديگر استان هايي که در راستاي دستيابي به توسعه اي پايدار مي کوشند، باشد.

• < قبلی